Acne: meer dan alleen jeugdpuistjes

Vrijwel iedereen krijgt in de puberteit acne. Bij de één zijn het enkele puistjes, bij de ander is het een uitgebreide huidaandoening die veel psychische problemen kan geven en het plezier in het dagelijks leven kan vergallen.

Wat is acne?

De huid bevat kliertjes die talg (een vettige beschermende stof) aanmaken. Bij acne is er sprake van een ontsteking of verstopping van deze talgkliertjes. Er ontstaan mee-eters, puistjes en pukkels. Vooral op plekken waar veel talgklieren zitten, zoals de rug en het gezicht, met name je voorhoofd en kin.

Acne is een onschuldige huidaandoening die vooral voorkomt bij mensen tussen de 15 en 25 jaar. Vandaar dat acne ook wel jeugdpuistjes wordt genoemd. Dit betekent echter niet dat volwassenen er geen last van kunnen krijgen. Soms blijft het na de puberteit bestaan of begint het pas op volwassen leeftijd.

De oorzaak van acne

In de puberteit krijgt dus bijna iedereen puistjes. De een heeft er meer of langer last van dan de ander. Hormonale veranderingen zijn verantwoordelijk voor de puistjes. De talgkliertjes in de huid gaan namelijk meer talg aanmaken en de opperlaag van de huid wordt dikker. De overmatige talgproductie kan in combinatie met dode huidcellen verstopte kliertjes veroorzaken: een mee-eter. Als een mee-eter ontsteekt, noem je dat een puistje.

Tijdens de puberteit neemt ook de hoeveelheid bacteriën op de huid toe. Vooral de bacterie Propionibacerium acnes. Wat de precieze rol van deze bacterie is, is nog onduidelijk.

Bepaalde medicijnen - zoals sommige steroïden, anti-epileptica en antidepressiva - kunnen de acne verergeren. Erfelijkheid speelt ook een kleine rol. Net als leeftijd, na het veertigste levensjaar neemt de productie van talg af. Soms ontstaat acne door contact met stoffen die een verstopping van de talgklier veroorzaken, bijvoorbeeld make-up. Druk door bijvoorbeeld kleding kan bestaande acne verergeren.

Er bestaan een hoop misverstanden rondom acne. Zo zouden allerlei factoren waaronder het eten van chocola en varkensvlees in verband staan met acne. Dit is niet voldoende bewezen. Acne ontstaat ook niet door:

• te weinig wassen
• bepaalde voeding
• snoep
• roken
• stress
• zweten
• seksuele gewoonten
• een vitaminetekort

Symptomen acne

Er zijn verschillende soorten acne, maar een symptoom dat je bij elke vorm terug ziet komen zijn de zogenaamde comedonen of mee-eters. Ze zijn zwart of grijs als ze open zijn en wit (kopje of puistje) wanneer ze gesloten zijn en de talg ophoopt.

Wanneer gesloten comedonen ontstoken raken, ontstaan puisten (pustels). Een ander symptoom zijn papels: rode pukkels die ook het gevolg zijn van een ontstoken kliertje.  Soms ontstaan ook grotere rode ontstoken bulten die pijnlijk zijn, meestal als gevolg van het uitknijpen van een puistje. Dit noemen we infiltraten.

Verschillende soorten

Acne vulgaris – gewone acne – is de meest voorkomende vorm. Je hebt dan vaak last van alle (milde) symptomen van acne. Als je daarbij veel infiltraten hebt, is het acne conglobata. Andere soorten zijn onder andere:

• Acne fulminans: zeer heftig en zeldzaam. Gaat gepaard met gewichtsverlies en spierpijn.
• Acne ectopia: een variant van acne op ongewone plaatsen zoals je oksels, liezen en billen.
• Acne infantum of neonatale acne: milde vorm van acne in het gezicht bij baby’s of kinderen.

Wat kun je zelf doen bij acne?

Hoewel het waarschijnlijk heel verleidelijk is, kun je een puistje beter niet uitknijpen. Laat je huid zoveel mogelijk met rust. Was je huid met een milde reiniger en lauwwarm water en dep deze daarna droog. Overmatig wassen, wrijven en masseren is onverstandig. En met uitknijpen of -drukken en krabben kunnen nieuwe puistjes en littekentjes ontstaan. Alleen open mee-eters kun je eventueel voorzichtig uitdrukken met de zijkant van je vinger.

Gebruik verder bij voorkeur geen make-up. Cosmetica kunnen stoffen bevatten die het ontstaan van acne bevorderen. Ook reinigingscrème en haarwax kunnen acne verergeren. Wissel dus eventueel regelmatig van product.

Van zonlicht wordt wel eens gezegd dat het helpt tegen acne, maar in een vochtige omgeving kan zonlicht de huidaandoening zelfs verergeren. Of hoogtezon helpt is nog niet duidelijk. Wel is het zo dat de zon ontstekingsremmend werkt en de rode ontstekingen iets minder kunnen worden. Daarbij valt acne op een gebruinde huid vaak minder op.

Welke behandelingen zijn er?

Hoewel acne uiteindelijk bijna altijd vanzelf geneest, zijn er verschillende middelen die helpen de verschijnselen te verminderen. Helaas is daarmee de acne niet zomaar verdwenen. Zelfs bij een lichte vorm vereist een behandeling veel tijd en aandacht.

Een standaard behandeling bestaat niet. De ernst van de aandoening, de klachten, het optreden van littekenvorming, maar ook leeftijd en geslacht bepalen de keuze voor een middel.

• Benzoylperoxide (meestal een gel) gaat de verdikking van de bovenste huidlaag tegen, remt de ontsteking en doodt bacteriën. Het kan de huid, zeker in het begin, flink irriteren. Benzoylperoxide is verkrijgbaar zonder recept bij zowel apotheek als drogist en wordt niet vergoed.
• Tretinoïnecrème (vitamine A-zuur) helpt bij mee-eters en puistjes, roodheid en gele puskopjes. Het zorgt ervoor dat de talg gemakkelijker naar buiten kan. Tretoïne is alleen op recept verkrijgbaar en mag niet worden gebruikt tijdens een zwangerschap of het geven van borstvoeding.
• Adapaleen gel werkt net zo krachtig als tretoïnecrème, maar geeft minder irritatie. Ook dit middel mag je niet gebruiken tijdens een zwangerschap.
• De anticonceptiepil kan vaak helpen acne te verminderen door beïnvloeding van de talgproductie. Het maakt hiervoor niet uit welke pil je gebruikt.

Antibiotica

Bij ernstigere acne kun je tretinoïnecrème of benzoylperoxide combineren met een antibioticum (clindamycine of erytromycine) lotion of gel voor de huid. Ook worden soms orale antibiotica voorgeschreven om de groei van bacteriën te remmen en de onstekingsverschijnselen te verminderen.

Zware behandeling

Bij zeer ernstige acne worden soms isotretinoïnetabletten voorgeschreven. Dit is een zwaar middel dat een sterke remming geeft op de talgproductie en de abnormale verhoorning in de afvoergang van de talgklier. Ook onderdrukt het de ontstekingsreactie. Een kuur duurt 4 tot 6 maanden.

Zoals bij de meeste sterke geneesmiddelen geven isotretinoïnetabletten wel bijwerkingen. Uitdroging van de lippen, het neusslijmvlies, de ogen en de huid zijn daarbij het meest voorkomend. Het kan echter ook invloed hebben op de nieren en de lever, vandaar dat je bloed regelmatig gecontroleerd moet worden. Ook dit middel kan niet worden gebruikt tijdens een zwangerschap. Pas ruim een maand na de behandeling is het weer veilig om zwanger te worden.

Littekens

Acne is een huidaandoening die meestal na enkele jaren vanzelf verdwijnt. Bij het wegtrekken van een puistje zie je vaak nog lang rode verkleuringen. De huid is dan aan het herstellen. In de meeste gevallen krijg je dan geen litteken.

Levenslange littekens kunnen door behandeling vaak worden voorkomen. Als je de huid beschadigt of bij ernstige vormen van acne, blijft de kans op littekens echter wel bestaan. Er zijn twee soorten: diepe putjes in de huid (littekens met weefselverlies) en knobbeltjes op de huid (littekens met weefseltoename).