Alles over de banaan
Na het lezen van dit artikel zul je een banaan met andere ogen bekijken. Het is inderdaad zo dat de banaan (de zoete banaan zoals wij die kennen) een zeer interessant voedingsmiddel is en voordelige eigenschappen heeft die niet altijd bekend zijn bij een breed publiek. De banaan is, na rijst, maïs en tarwe het belangrijkste voedingsgewas ter wereld.
Allereerst hebben bananen een laag gehalte aan natrium, maar een hoog gehalte aan kalium en zetmeel. Kleinere hoeveelheden calcium, koper, jodium, ijzer, fosfor en zink zijn ook aanwezig, evenals vitamine C (10 mg/100 g), vitamine A en enkele B-vitamines.
Zetmeel
Het hoge gehalte aan zetmeel brengt met zich mee dat bananen als calorierijk worden beschouwd. Dit moet worden genuanceerd. De calorie-inhoud van een banaan is ongeveer 100 kcal/100g en, als je weet dat een banaan tussen de 100 à 200 gram weegt, kun je snel even berekenen wat dit calorisch betekent. Het zetmeel in bananen is van vrij speciale aard: het kan namelijk (vooral als de banaan jong en halfrijp is) moeilijk worden afgebroken in de maag en in de dunne darm en komt praktisch onaangetast in de dikke darm terecht. Men spreekt van ‘resistent zetmeel’.
Constipatie
In die zin brengt het geen extra calorieën aan en wordt het beschouwd als voedingsvezel. Het veroorzaakt dan ook een bulking effect (vergroten van de darmmassa) en is interessant voor het bestrijden van constipatie.
Dit resistent zetmeel wordt in de dikke darm verder afgebroken door de daar aanwezige bacteriën en geeft aanleiding tot korteketenvetzuren, die een antikankereffect hebben, met name ten aanzien van darmkanker. De verzuring van de dikke darm heeft ook tot gevolg dat de mineralen (bijvoorbeeld calcium) en sporenelementen beter worden opgenomen en dat de eiwitafbraak wordt afgeremd, zodat minder ammoniak en andere kwalijk ruikende stoffen intestinaal worden gevormd.
Overigens zijn onrijpe bananen ook op andere vlakken nog zo slecht niet: in sommige tropische landen eet men onrijpe bananen als medicijn voor darmklachten, vooral diarree bij kinderen. Veel rauwe bananen bevatten de stof leucocyanidine, een favonoïde dat de groei van slijmvliescellen stimuleert en zo maag en darmen beschermt tegen onder meer maagzweren en letsels die het gevolg zijn van bepaalde geneesmiddelen, bijvoorbeeld aspirine.
Glutenintolerantie
Bananen zijn ook interessante voedingsmiddelen voor kinderen met coeliakie (of glutenintolerantie). De aanwezigheid van moeilijk verteerbaar zetmeel heeft de banaan overigens gemeen met rauwe aardappels: het is bekend dat het zetmeel van rauwe aardappels nauwelijks wordt afgebroken in de dunne darm en veeleer als voedingsvezel in de dikke darm terechtkomt.
Wanneer een aardappel wordt gekookt, wordt het zetmeel afgebroken in de maag en in de dunne darm. Naarmate een banaan rijper wordt, neemt de hoeveelheid vrije suiker toe en de hoeveelheid ‘resistent zetmeel’ af. Het suikergehalte kan daarbij stijgen van 1 tot meer dan 20%, het overgrote gedeelte hiervan is sucrose (65%), gevolgd door glucose (20%) en fructose (15%).
Een rijpe banaan is dus veel calorierijker dan een groene of halfrijpe banaan. Sporters of mensen die zware inspanningen leveren zijn dus beter af met rijpe dan met half-rijpe bananen. De aanwezigheid van vrij grote hoeveelheden kalium (440 mg/100g) is voordelig voor het regelen van de bloeddruk. Zoals bekend doet natrium (zout) in de meeste gevallen de bloeddruk stijgen, kalium heeft het omgekeerde effect. Gedroogde abrikozen en rozijnen bevatten nog meer kalium.
Een andere positieve eigenschap van bananen is dat ze kleine hoeveelheden van het hormoon melatonine bevatten. Melatonine is een hormoon dat door de hersenen (de epifyse) wordt afgescheiden en onze biologische klok (waak-slaapritme) regelt. Naarmate we ouder worden, daalt onze productie van melatonine met als gevolg dat het slaapritme kan worden verstoord.
Slaapstoornissen
De Amerikaanse onderzoeker en wereldexpert op dat vlak, dr. Russel J. Reiter, raadt aan om een 'melatonine-vriendelijke' levenswijze erop na te houden. Zo stelt hij voor om ’s avonds levensmiddelen te consumeren die melatonine bevatten. Dit zijn haver, maïs, kersen, tomaten, maar ook bananen. Mensen met slaapstoornissen kunnen dus eens proberen om als avondmaal een in stukjes gesneden banaan te eten samen met een bord (havermout)pap. Stamt uit ‘grootmoeders tijd’ niet de gewoonte om een bord havermoutpap te nuttigen als avondmaal?
Haver is de rijkste bron van melatonine en inmiddels is ook geweten dat zuivelproducten (melk bijvoorbeeld) eiwitten of stukjes eiwitten (peptiden) bevatten die een slaapbevorderend effect hebben. Maar hierover later meer. Het is echter niet allemaal koek en ei met bananen. In een aantal zeldzame gevallen kunnen mensen allergisch reageren op de consumptie van bananen (men schat 1 à 2 personen op duizend). De oorzaak kan tweeërlei zijn.
In een aantal gevallen is de allergische reactie te wijten aan de aanwezigheid van een reeks biogene aminen (o.a. tyramine) die voorkomen in bananen. Een verhoging van de bloeddruk kan ontstaan door samentrekking van de bloedvaten doordat de biogene aminen niet snel genoeg worden afgebroken in het lichaam. Indien u dit effect merkt, raadpleeg dan uiteraard uw arts.
Kruisallergie
Een andere reden kan zijn de aanwezigheid van specifeke eiwitten in bananen die ook voorkomen in latex (natuurrubber). Vandaar dat men in een aantal gevallen vaststelt dat mensen, die allergisch zijn voor natuurrubber, ook allergisch reageren wanneer zij bananen eten. Men spreekt in dit geval van een kruisallergie, een fenomeen dat veel voorkomt in de natuur.
A propos, het bruin verkleuren van bananen is géén rottingsproces maar een natuurlijke enzymatische reactie. Hierbij ontstaan geen schadelijke producten. Het bruin is zelfs nog eetbaar. Bewaar bananen ook niet in de koelkast, maar in de kelder.
En als extraatje: de specifeke geur van bananen wordt veroorzaakt door praktisch één stof namelijk isopentylacetaat, die men synthetisch gemakkelijk kan namaken en gebruiken als aroma- en smaakcomponent. Een chocoladevulling ‘met bananen’ heeft dus vrijwel niets te maken met bananen zelf.
Dit artikel komt uit het boek 'Over zinnenprikkelende oesters en verslavende chocolade' van Dr. ir. Eric De Maerteleire. In dit boek geeft hij antwoorden op de meeste gestelde vragen over voeding. Beroepshalve analyseerde De Maerteleire dagelijks voedingsmiddelen. Daaruit ontstond zijn passie voor de relatie tussen voeding en gezondheid.