400.000 (ex)rokers uitgenodigd voor onderzoek vroege opsporing longkanker

Het gaat om een onderzoek in Nederland en vier andere Europese landen, gecoördineerd door het Rotterdamse Erasmus MC. Naast Nederland doen ook Duitsland, Spanje, Italië en Frankrijk mee.

Het onderzoek is bedoeld voor mensen die al langere tijd roken of in het verleden hebben gerookt. De mensen die binnenkort worden uitgenodigd wonen in drie regio’s. De eerste regio waar het onderzoek van start gaat is Amsterdam, rond het in kanker gespecialiseerde ziekenhuis Antoni van Leeuwenhoek. In totaal worden 26.000 mensen onderzocht. Middels vragenlijsten achterhalen de wetenschappers wie geschikt is voor deelname. De persoonsgegevens zijn verkregen via de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens.

Proefbevolkingsonderzoek

Met het proefbevolkingsonderzoek 4-IN-THE-LUNG-RUN dat nu gaat lopen in Nederland, Duitsland, Spanje, Italië en Frankrijk, willen de onderzoekers enkele belangrijke vragen beantwoorden. Eén daarvan is: hoe worden de mensen die het meeste risico lopen bereikt en geïnformeerd?

"We zullen vaker te maken hebben met mensen die moeilijker bereikbaar zijn of misschien meer moeite hebben met het begrijpen van de informatie. Juist voor deze mensen is het belangrijk om ze te bereiken en te helpen bij het begrijpen van de informatie", zegt onderzoeker Carlijn van der Aalst.

Een andere belangrijke vraag is: hoe vaak moeten er CT-scans worden gemaakt? "Bij 8 van de 10 deelnemers worden naar verwachting geen afwijkingen gevonden op de eerste CT scan. Hebben zij dan een jaar later toch een nieuwe CT-scan nodig, of is het veilig om daar twee jaar mee te wachten? Dat wordt met deze studie ook onderzocht,"legt Van der Aalst uit.

Kwart minder sterfte

In Nederland krijgen jaarlijks zo’n 14.000 mensen de diagnose longkanker. Zeker 10.000 mensen overlijden elk jaar aan de ziekte. Uit de NELSON-studie uit 2020 blijkt dat het vroeg opsporen van longkanker met een CT-scan bij rokers en ex-rokers de sterfte aan longkanker met 25 procent of meer omlaag kan brengen. Voor Nederland betekent dit dat met screening op longkanker op termijn jaarlijks zo’n 1500 tot 2500 minder mensen overlijden aan longkanker.

Vroege ontdekking belangrijk

Klachten ontstaan vaak pas als de kanker zich al een eind ontwikkeld heeft. Als longkanker in een vroeg stadium wordt ontdekt, kan vaker een minder intensieve behandeling worden gegeven. Ook is de prognose beter. De opsporing van kleine afwijkingen in de longen als er nog geen klachten zijn is daarom van levensbelang. "Slechts 3 van de 100 mensen is na 5 jaar nog in leven als de tumor in een laat stadium wordt ontdekt (stadium IV). Bij een vroeg stadium (stadium I) zijn dat nog ongeveer 60 van de 100 mensen", aldus Van der Aalst. Wat de onderzoekers wel willen beklemtonen: stoppen met roken, of liever nog: nooit beginnen met roken is de allerbeste manier om overlijden door longkanker te voorkomen.

Vierde bevolkingsonderzoek

Er zijn in Nederland bevolkingsonderzoeken voor drie vormen van kanker: borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker. Er is momenteel discussie over het opstarten van een mogelijk vierde bevolkingsonderzoek naar longkanker. Dit initiatief past bij het Europese Cancer Mission Plan en de voorlopige voorstellen om de Europese Commissie te adviseren dit nieuwe kankerscreeningsprogramma in de gehele EU te gaan invoeren.

Gezien het hoge aantal Nederlanders dat momenteel overlijdt aan longkanker ziet KWF de mogelijkheid om enorme gezondheidswinst te boeken door invoering van longkankerscreening, zo gaf het fonds al eerder aan. Maar: zoals bij elk screeningsprogramma moeten de voordelen worden afgewogen tegen mogelijke nadelen, waarbij kosten, deelnamegemak en betrouwbaarheid van de screeningsmethode belangrijke argumenten zijn. Voor longkankerscreening komen daar nog eens specifieke, praktische obstakels bij. In tegenstelling tot de andere screeningsprogramma’s zal een bevolkingsonderzoek naar longkanker niet gebaseerd zijn op leeftijd, maar op rookgedrag.  Dat maakt de opzet en uitvoering extra uitdagend. Vanwege dit soort praktische bezwaren zegt het ministerie van VWS momenteel geen voorstander te zijn van invoering van longkankerscreening, maar meer heil te zien in tabaksontmoediging. KWF vindt dat screening en tabaksontmoediging hand in hand zouden moeten gaan en elkaar kunnen versterken. Bijvoorbeeld door een stoppen-met-roken-interventie aan te bieden bij de longkankerscreening. Uit internationaal onderzoek blijkt het succes van deze combinatie.

"Voordat een bevolkingsonderzoek wordt ingevoerd, is het van belang dat de Gezondheidsraad een advies geeft over de voor- en nadelen en de stappen die moeten worden ondernomen om zo’n nationaal screeningsprogramma daadwerkelijk te realiseren. We roepen de minister van VWS op om deze inventarisatie uit te laten voeren," aldus KWF.

Wie meer wil weten over het onderzoek, kan terecht op de website www.lungscreening.eu.