Worstelen met je gewicht

Vaak wordt gezegd dat afslanken eenvoudig is: minder eten en meer bewegen. En meestal is dat ook zo. Maar als je een aandoening of handicap hebt, is meer bewegen niet zo makkelijk. Mensen die al heel vaak een dieet hebben gevolgd en uiteindelijk toch steeds dikker werden, zullen niet snel geneigd zijn wéér minder calorieën te gaan nuttigen. En dan zijn er ook nog mensen die aangekomen zijn doordat ze een bepaald medicijn moeten slikken... Wat dan?

Dikmakende medicijnen?

Sommige geneesmiddelen tegen depressiviteit, stemmingsstoornissen, migraine, diabetes en hoge bloeddruk maken het extra moeilijk om op een gezond gewicht te blijven, laat staan om af te vallen. Van deze medicijnen kun je soms wel tot vijf kilo in korte tijd aankomen. Waarom, dat verschilt. Van het ene medicijn krijg je trek, het andere verandert iets aan de stofwisseling, weer een ander zorgt ervoor dat je meer vocht vasthoudt. Stoppen met de medicijnen is meestal geen optie, een verandering in de medicatie soms wel. Vraag de arts om raad. Sommige oudere medicijnen tegen allergische aandoeningen werken versuffend en ontnemen je dus alle lust om te bewegen. Misschien kan de arts een alternatief voorschrijven waarbij je actiever blijft. Prednison is ook een beruchte dikmaker. Vaak is er geen ontkomen aan dit middel, maar vragen naar alternatieven kan toch geen kwaad. Van het ene antidepressivum kun je aankomen, terwijl het ander geen aanslag pleegt op je lijn.

Is er geen alternatief, dan moet je een paar kilo extra misschien accepteren, maar het is een gevaarlijke valkuil om de medicijnen de schuld te geven van overmatig overgewicht. Ook met medicijnen kun je je gewicht binnen de perken houden. Maak gezond eten extra lekker klaar en kies voor gezonde snacks als lekkere tussendoortjes. Wel eens een honingtomaat geproefd?

Na elk dieet weer dikker?

"Ik ga nooit meer diëten. Na iedere lijnpoging word ik alleen maar dikker!" Het is een veelgehoorde uitspraak, die meestal het gevolg is van een hongerdieet waarbij je langdurig iedere verleiding hebt moeten weerstaan. Voor de meeste mensen is dat maar kort vol te houden. Vroeg of laat gaan ze onherroepelijk voor de bijl. Dan nemen ze tóch een ijsje met slagroom, een bonbon, een wijntje. En dan meteen maar twee of drie. De onthouding is zo zwaar geweest dat ze alleen nog maar aan eten kunnen denken. De behoefte aan troostrijk voedsel is dan onbedwingbaar groot. Is de rem er eenmaal af, dan is de kans op doorslaan groot. Onder het motto 'het maakt nu toch niets meer uit' staat het verstand op nul en de eetlust op oneindig. Op die manier leidt diëten inderdaad tot aankomen.

Het is overigens een mythe dat jojoën slechter is voor de gezondheid dan overgewicht. Mensen die vaak zijn afgevallen en weer aangekomen, hebben niet meer kans op hart- en vaatziekten dan mensen met overgewicht. Het zorgt er ook niet voor dat je stofwisseling anders gaat werken of dat je steeds gemakkelijker aankomt. Er is dus altijd een kans om weer met een schone lei te beginnen. En doe het nu goed: sla diëten die snel resultaat beloven over, of diëten die voorschrijven wat je wel en niet mag eten. Ga liever uit van je eigen eetgewoonten en pas die stap voor stap aan. Probeer eens een week lang koffie zonder suiker bijvoorbeeld. Uit onderzoek blijkt dat proefpersonen die dit een week volhielden, koffie met suiker veel te zoet vonden. Een verandering van smaak went blijkbaar snel. Hetzelfde kun je proberen met ketchup op de frites in plaats van mayonaise en magere yoghurt in plaats van volle. Gebruik kleinere borden, zet geen pannen op tafel en berg lekkernijen op in een kast die de hele dag gesloten blijft. Neem kleinere porties en laat geleidelijk de minder gezonde gewoonten achter je.

Minder kunnen bewegen?

Dagelijks een uur matig tot intensief bewegen is een belangrijk advies aan mensen die willen afvallen of in ieder geval niet willen aankomen. Maar wat als je door een lichamelijke aandoening niet meer kunt sporten? Met een zere knie kan zelfs wandelen al een zware opgave zijn. Voorkomen is beter dan genezen, dus grijp snel in als je merkt dat je aankomt. Dagelijks een boterham of een tussendoortje minder kan al genoeg zijn om het verschil in energiebehoefte goed te maken. Nog beter is het om op zoek te gaan naar een sport die je nog wel kunt doen.

Een beetje te dik?

Maar een paar kilo te zwaar? En lukt het maar niet om ze eraf te krijgen? Misschien is het beter om dat te accepteren en te zorgen dat je niet verder aankomt. Laat wel checken of cholesterol en bloedsuikerspiegel op peil zijn. Controleer ook de buikomtrek, want als het vet vooral op de buik zit, loop je met een gering overgewicht toch een gezondheidsrisico.

Onverklaarbaar overgewicht?

Vrijwel iedereen met overgewicht eet meer dan hij of zij verbrandt. Zo simpel is het. Er bestaat weliswaar een schildklieraandoening waardoor de stofwisseling trager werkt en dik worden onvermijdelijk is, maar dit excuus gaat maar voor een enkeling op. Soms is vocht vasthouden een oorzaak van gewichtstoename. Meestal heb je dan ook last van dikke enkels. Ga in dat geval naar de huisarts; die kan zo nodig medicijnen voorschrijven.

En dan is er natuurlijk nog de genetische (erfelijke) aanleg om dik te worden. Zo zijn er al ruim dertig genen gevonden die samenhangen met overgewicht en die bijvoorbeeld het honger- en verzadigingsgevoel beïnvloeden. Mensen met zo’n erfelijke aanleg hebben meer moeite om op een gezond gewicht te blijven. Misschien wordt er ooit een behandeling gevonden voor deze groep, maar zo ver is het nog niet. Tot die tijd zit er dus niets anders op dan de eet- en leefgewoonten te veranderen. Bewuster eten, uitsluitend 'slanke' en gezonde tussendoortjes en iedere dag een portie beweging!

Waarom? Daarom!

Vraag je af of er een specifieke reden is waarom je te veel eet. Vraagt een ander probleem misschien om aandacht: een conflict met een collega of buurvrouw, een relatieprobleem, zorgen, rouw? Eet je vooral wanneer je emotioneel bent? Het helpt om je daarvan bewust te zijn en een alternatieve troost te zoeken: wandelen, een warm bad, iemand bellen. Is er meer aan de hand, dan kan professionele hulp je
leren beter met je problemen om te gaan.

Liesbeth van Rossum is internist en endocrinoloog en Mariette Boon is internist in opleiding en onderzoeker naar bruin vet. Samen schreven zij de bestseller 'Vet belangrijk'. Dit duo weet alles over lichaamsvet en hoe je dat kunt beïnvloeden. Wil je afvallen? Luister dan naar onderstaande podcast voordat je start met een dieet, want dan kun je veelgemaakte fouten voorkomen.