Soepeltjes verliep het niet, de weg naar het koningschap. Des te bewonderenswaardiger is de omslag die Willem-Alexander de afgelopen jaren heeft gemaakt.
“Het is een uitdaging waar ik me zeker op verheug en waar ik het allermooiste van ga proberen te maken”, zei prins Willem-Alexander in 2007 over het koningschap. En nadat koningin Beatrix eind januari wereldkundig maakte dat zij gaat terugtreden, onderstreepte hij dit nog eens. “Het is een grote eer voor mij om mijn moeder op te mogen volgen, en een grote eer voor ons om het land op deze manier te mogen dienen”, zei Willem-Alexander. Op 30 april 2013 zegt hij ‘ja’. Hij wordt onze koning. Maar daar is heel wat aan voorafgegaan.
Opgerot
“De Nederlandse pers, opgerot!” riep hij op zijn 10de tegen journalisten en fotografen tijdens een foto-uurtje. Die baldadige uitspraak zou hem zijn leven lang achtervolgen. Ook minder bekende uitlatingen van Willem-Alexander staven het beeld van een dwarse prins die zich in zijn jeugd met hart en ziel verzette tegen zijn lot, waar hij “geen enkel voordeel, alleen nadelen” van zag, zoals hij tegen zijn biografe Renate Rubinstein zei toen hij 18 werd.
“Als ze me vragen: wil je nú koning zijn, dan zou ik beslist zeggen: ‘Nee.’ Ik wil eerst tijd om wat te leven en kijken hoe het allemaal in elkaar zit.” Willem-Alexander had andere plannen: hij wilde portier worden bij een disco in Oostenrijk waarvan hij de eigenaar kende. Overdag kon hij dan lekker skiën.
Foto: RVD
Willem-Alexanders weerzin tegen ‘de ballast’ van zijn familie – zo omschreef prins Friso het ooit – was aangewakkerd op zijn 13de, toen zijn moeder koningin werd. Als gevolg daarvan sijpelde de huiselijke gezelligheid in het gezin weg. Zijn vader werd ziek en Beatrix was, eenmaal in functie, ook weinig meer beschikbaar als ouder. Aan de vooravond van haar koningschap zei ze in een interview: “Ik heb de laatste jaren geprobeerd een halve middag vrij te houden voor de kinderen. Dat is me niet altijd gelukt.” Toen moest het echte werk nog beginnen.
Tweede ouders
Willem-Alexander nam de wijk naar zijn tante Margriet en oom Pieter, zijn “tweede ouders”, zoals hij ze in 2009 zou noemen: “Vanaf ongeveer de brugklas ging ik elk weekend wel naar Apeldoorn.” Over Pieter: “Belangrijke beslissingen waar ik voor stond in mijn leven besprak ik met hem.”
Niet alleen thuis had Willem-Alexander last van de bijzondere positie van zijn moeder, maar ook op school. “Ik had vaak het gevoel dat ik extra hard behandeld werd, om maar te laten zien aan de anderen dat ik normaal behandeld werd.”
Dat maakt het begrijpelijk dat hij de kroonprinsenlast van zich af wilde schudden. Op zijn 16de wilde hij het huis uit. Op kostschool in Wales waande hij zich anoniem. Hij vond het geweldig dat zijn vriend Joshua uit Kenia hem vroeg: “Er schijnt hier een kroonprins rond te lopen, weet jij wie dat is?” Volgens een leraar wist de ambitieuze Joshua overigens allang wie hij voor zich had. ‘Alex’, zoals hij op school heette, had veel vrienden. Maar voor leren ontbrak hem de discipline. Onder de aardrijkskundeles bereidde hij zijn wiskundeproefwerk voor.
Geen gemakkelijke weg
Na zijn moeizaam bevochten eindexamen rees in 1985 de vraag wat de volgende stap in zijn leven werd. Met ieders welnemen mocht hij naar de marine. Maar nadat hij in 1987 de eed van trouw aan zijn moeder had afgelegd als marine-officier, moest hij toch echt weer in Nederland gaan wonen om te studeren in Leiden, zoals zijn voorouders. Bij studentencorps Minerva werd hij meteen hard aangepakt door ouderejaars.
Wie aardig tegen de prins deed, werd tot ‘hofnar’ bestempeld. Willem-Alexander protesteerde: “Na twee jaar Engeland, en twee jaar in de marine over de hele wereld gevaren te hebben, werd mij verteld hoe de wereld in elkaar zit door een paar mensen die niet meer hadden gezien dan hun ouderlijk huis, de middelbare school en een hockeyclub.”
Foto: RVD
Prins Pils
Tot woede van zijn moeder liep Willem-Alexander in Leiden ook het ‘Prins Pils’-imago op. Er werden foto’s gepubliceerd waarop hij met een sigaret en een glas bier in zijn hand stond. Toen hij dikker werd, weet het publiek dat aan zijn gefeest. Pas later zou de Rijksvoorlichtingsdienst bekendmaken dat zijn gewichtstoename werd veroorzaakt door medicijngebruik: hij leed aan de ziekte van Besnier-Boeck (een aandoening waarbij ontstekingen ontstaan), waarvan hij overigens genas.
Het kwam Willem-Alexanders imago niet ten goede dat hij na een feest zijn auto in een kanaal reed. Hij stond toch al bekend als snelheidsduivel. Volgens een anonieme bron liet hij collega-prinsen uit naburige landen overvliegen om op de kroondomeinen rond te crossen. “In eerste instantie gebeurde dat in van die grote zware fourwheeldrives, maar later regelde hij voor die partijtjes via het ministerie van Defensie de zogenoemde YP’s om mee rond te scheuren. Dat zijn pantservoertuigen!”
Een goede student
Zijn serieuze kanten kwamen minder voor het voetlicht. Ofschoon hij volgens zijn studiecoördinator Gerard Meijer tot de betere geschiedenisstudenten behoorde, werd hij door sommigen als dom en lui gezien. Daarbij speelde een rol dat zijn studieresultaten niet bekend werden gemaakt, iets wat de argwaan van het publiek wekte. Meijers weduwe Corrie: “Mijn man werd boos bij de suggestie dat het Willem-Alexander makkelijk zou zijn gemaakt. Hij vond dat de prins het zwaarder had gehad dan andere studenten, omdat er zo vreselijk op hem werd gelet.”
Met een groepje vrienden meldde Willem-Alexander zich in 1992 aan bij een bijbelclub die onder leiding stond van dominee Carel ter Linden. Die club bestaat tot op de dag van vandaag. De ‘bende van twaalf’ zoals ze zich noemen, komt maandelijks bij elkaar in het huis van een van de leden, waar ze altijd hetzelfde maal genieten: gehaktballen, sla en aardappelen. Daarna volgt zwaardere kost in de vorm van discussie of lezingen. Schrijfster Rosita Steenbeek gaf er een lezing: “Er heerste een losse sfeer. Het was te merken dat de heren elkaar al jaren kenden. Ze maakten grappen, plaagden elkaar. De prins deed daar heel vanzelfsprekend en natuurlijk aan mee. Net als zijn clubgenoten stelde hij zich voor met zijn voornaam. Alex.”
Toekomstige taak
Een nieuwe uitdaging wachtte na zijn doctoraal examen, met name voor het hof en de politiek. Hoe moest Willem-Alexander worden klaargestoomd voor zijn toekomstige taak? “Nergens ter wereld is een opleiding tot kroonprins”, verklaarde hij zelf. Er werd een opleiding op maat bedacht. Specialisten wijdden de prins in het binnenlands bestuur in, de rechterlijke macht, het bedrijfsleven. Onopvallend legde hij werkbezoeken af, waarbij hij werd afgeschermd van de pers. Toch ging het nog weleens mis. “Best lullig voor u dat u geen huis heeft”, zei Willem-Alexander in 1994 tegen een dakloze man bij een bezoek aan de Amsterdamse Vereniging Hulp voor Onbehuisden. Uit het hart, maar niet koninklijk. Zijn moeder moet in elkaar gekrompen zijn toen ze het in weekblad Vrij Nederland las. Hij was al 27 jaar, maar er viel nog heel wat te polijsten.
Verplichte conversaties hadden niet Willem-Alexanders grootste interesse. Dat ondervond ook kunstenares Astrid Engels in 1998 bij een veiling voor Flying Doctors. Ze had een “ongemakkelijk” gesprek met hem, waarbij de prins “zich niet erg geïnteresseerd toonde”. Uit verlegenheid maakte Engels een opmerking over de krantenberichten – het was net uit met zijn vriendin Emily. “Iets wat ik misschien beter niet had kunnen doen, geloof ik, want toen sloeg het gesprek helemaal dood. Gelukkig kwam er een minister onze kant op en heb ik beleefd en opgelucht afscheid genomen.”
Schrijfster Marion Bloem, die de prins onlangs nog ontmoette: “De innemende en geïnteresseerde glimlach heeft hij van zijn ouders geërfd, maar de rust van zijn moeder ontbrak. Alhoewel zijn ogen tijdens het gesprek op de mijne gericht bleven, voelde ik bij hem dat hij zijn plicht deed, terwijl zijn moeder die paar keer dat ze het woord tot me richtte de indruk wekte honderd procent in mij geïnteresseerd te zijn.”
Zichzelf bewijzen
Aanvankelijk kon Willem-Alexander zich niet bewijzen in zijn werk, en dat hielp niet. Anders dan zijn corpsvrienden, die carrière maakten op grond van hun eigen verdiensten, dankte de prins alles wat hij deed aan zijn positie. Dat dit frustraties oplevert voor een ‘royal’ had zijn oom Pieter van Vollenhoven aan den lijve ondervonden. Die had uiteindelijk zelfvertrouwen opgedaan door zich te specialiseren op een bepaald terrein, en hij raadde dat zijn neef ook aan. Vader Claus stelde het specialisme ‘watermanagement’ voor. Indertijd werd daar lacherig over gedaan, maar het bleek een vooruitziende blik: water, of het gebrek eraan, is tegenwoordig een belangrijk aandachtsgebied, en Willem-Alexander wordt internationaal gerespecteerd als expert.
Een ander speerpunt van de prins werd sport. Gestimuleerd door zijn ouders werd hij lid van het Internationaal Olympisch Comité. Tegen de wens van premier Kok in. Het liep goed af, mede omdat Willem-Alexander in de loop der jaren actie voerde tegen het destijds corrupte imago van het IOC.
Maxima
De belangrijkste voorbereiding op het koningschap was de zoektocht naar de juiste echtgenote. Er wordt weleens verondersteld dat de interesse van vrouwen voor Willem-Alexander vooral te maken had met zijn titel. Maar dat gaat voorbij aan het feit dat hij beschikt over een ijzersterke humor. En zoals Marilyn Monroe ooit zei:“If a man can make a girl laugh, he can make her do anything.”
De prins is onder andere een briljant persiflator, zoals de gasten op Beatrix’ 50ste verjaardagsfeest konden vaststellen. Hij had voor die gelegenheid een videofilmpje gemaakt waarin hij zijn moeder naspeelde. Samen met Constantijn, die voor Claus doorging, zat hij in een namaak-koets die werd voortgetrokken door een vriend die als paard fungeerde. Prins Friso stak een nep-rookbom af. Dit weten we uit het Amsterdamse studentenblad Propria Cures, dat destijds beschikte over een deep throat uit de directe omgeving van de prins.
Foto: Jeroen van der Meyde
Volgens een bron heeft Willem-Alexander Máxima blijvend aan zich weten te binden door zijn superdroge Leidse grappen. “Máxima geniet daar enorm van, die is dat onderkoelde niet gewend.” Sinds Máxima’s entree lijkt de prins pas echt zin te hebben in zijn toekomstige functie. Toen Job Cohen hem vroeg of hij Máxima als steunpilaar zag, antwoordde Willem-Alexander: “Meer dan dat, ze is complementair.” Fotografen en cameralui, die door de Oranjes soms als natuurlijke vijanden worden gezien, merken dat. Fotograaf Hendrik Jan van Beek: “Als hij boos op ons wordt, fluistert Máxima iets in zijn oor en dan wordt hij snel weer rustig.”
Verstandige koning
Hoe verstandig Willem-Alexander, inmiddels vader van drie dochters, is geworden, demonstreerde hij op 25 januari 2013 tijdens het staatsbezoek aan Singapore. Op Clifford Pier ergerde koningin Beatrix zich zo aan een cameraman die haar in de weg liep, dat een speciaal fotomoment in het water dreigde te vallen. Ze liep met een boos gezicht naar een voorlichter van de Rijksvoorlichtingsdienst, toen Willem-Alexander een arm om haar heen sloeg en iets in haar oor fluisterde, zoals Máxima bij hem doet. Met hetzelfde effect.
Drie dagen later bleek dat Beatrix in de loop der jaren alle vertrouwen heeft gekregen in haar ooit zo dwarse zoon. Op maandagavond 28 januari 2013 kondigde ze aan dat ze afstand doet van de troon. “Het is met het grootste vertrouwen dat ik op 30 april van dit jaar het koningschap zal overdragen aan mijn zoon, de Prins van Oranje. Hij en prinses Máxima zijn ten volle op hun toekomstige taak voorbereid.”
