Heeft extreme kou een gunstig effect op de spieren?
Veel (top)sporters zweren erbij: na een flinke workout een paar minuten in de koelcel stappen of in een ijskoud bad plonzen, oftewel cryotherapie. Ze denken dat hun spieren daardoor sneller herstellen, ze minder last van spierpijn hebben en ook nog eens beter presteren. Dat klinkt geweldig, maar klopt dat allemaal wel? Gezondheidsnet vroeg het aan Specialist Topsport Willem-Paul Wiertz van Kenniscentrum Sport & Bewegen.
Helaas, volgens Wiertz is uit verschillende onderzoeken gebleken dat dit allemaal niet het geval is. "Er zijn de afgelopen jaren heel wat onderzoeken geweest en wat wij zien is dat in een ijsbad of koelcel stappen, geen gunstig effect heeft op het herstel van de spieren. Ze laten bij deze onderzoeken sporters bijvoorbeeld eerst een aantal sprintjes trekken of een uur lang zo hard mogelijk fietsen, zodat ze goed moe zijn. Dan krijgt de helft van die sporters een soort controle-interventie, meestal actieve rust - bijvoorbeeld door rustig uit te fietsen - en de andere helft gaat dan de koelcel of het ijsbad in. Daarna wordt opnieuw gekeken hoe het met het spierherstel van de sporter gaat. Daaruit blijkt dat er voor de prestaties geen verschil is tussen wat ze doen: actief rusten of in een ijsbad stappen."
Hoe zit het dan precies met de prestaties van sporters?
Vorig jaar heeft de Universiteit Maastricht een ander onderzoek gedaan naar de prestaties van sporters en cryotherapie. Wiertz: "Ze wisten toen al dat de spieren van die sporters niet beter presteren als ze in een koud bad of in een koelcel zijn geweest. Voor deze studie hebben ze twee weken lang een groep mensen beenspieroefeningen laten doen. Vervolgens hebben ze het ene been in warm water en het andere been in koud water gezet. Daarbij keken ze wat er precies gebeurt op celniveau in die spieren. Als je traint, dan gaan de spieren zich aanpassen zodat ze de volgende training makkelijker kunnen doen. Dat doen ze door nieuwe spiereiwitten aan te maken. Wat bleek? Het been dat in koud water zat, maakte minder spiereiwitten aan. Dus het herstelt minder goed en je wordt er ook nog eens minder snel sterker door."
Waar kun je cryotherapie wél goed voor gebruiken?
Voor spierherstel, spierpijn en prestaties doet cryotherapie dus niet (bewezen) iets. Gelukkig kun je cryotherapie wel heel goed gebruiken bij blessures. "Als je aan het hardlopen of voetballen bent en je gaat door je enkel, dan gebruik je een ijszak. In dit geval is de functie van ijs dan om de pijn even te dempen. Heb je een blessure opgelopen, dan is er schade in het weefsel aanwezig. Dat zorgt ervoor dat zenuwen geprikkeld worden, waardoor je pijn voelt. Ga je koelen, dan worden die zenuwuiteinden op een andere manier geprikkeld. Je kunt dan niet tegelijkertijd pijn voelen. In dit geval zou je cryotherapie zeker kunnen gebruiken."
Wat adviseer je aan (top)sporters die cryotherapie toch willen gebruiken?
"Ik kan me voorstellen dat sporters het fijn vinden, maar dan moeten ze eerst overleggen met hun (sport)arts en specialisten die in hun team zitten. Ben je een fanatieke sporter die er interesse in heeft? Denk dan goed na waarom je het wilt inzetten en wat voor doel je voor ogen hebt. Zorg dat je precies weet hoe lang je erin wilt zitten of staan en hoe koud het moet zijn. Stem het middel op het doel af."
Kan het ook gevaarlijk zijn?
"We weten niet precies wat het effect op de hart en vaten zijn als mensen in een koud bad gaan zitten of in een koelcel gaan staan. Als je in één keer in een koud bad springt, dan krijgt je lichaam een oplawaai. Je houdt je adem in en je hart moet harder werken, waardoor je een piekbelasting op je bloedvaten krijgt. Mensen die hart- en vaatziekten hebben en cryotherapie willen proberen, moeten dit daarom eerst afstemmen met hun arts."
Willem-Paul Wiertz is Specialist Topsport bij Kenniscentrum Sport & Bewegen. Deze organisatie maakt kennis uit wetenschap, beleid en praktijk beschikbaar en toepasbaar voor professionals in sport, zorg, onderwijs en overheid.
