7 vragen over artrose

In Nederland hebben zo’n 1,5 miljoen mensen last van artrose, in meer of mindere mate. Artrose kan in principe in alle gewrichten voorkomen maar de meeste mensen hebben klachten in de knieën, heupen, handen, nek of rug. “Om de ziekte beter te begrijpen, helpt het om te snappen wat er bij artrose allemaal gebeurt in een gewricht”, zegt Margreet Kloppenburg.

Een kort college: “Ieder gewricht bestaat uit twee botuiteinden die ten opzichte van elkaar bewegen. Om die beweging soepel te laten verlopen, zit er op de uiteinden van de botten kraakbeen. Het gewricht wordt bij elkaar gehouden door een kapsel. Aan de binnenzijde daarvan zit een slijmvlies dat vocht aanmaakt zodat de gewichten gemakkelijk over elkaar heen glijden. Bij artrose is het hele gewricht ziek. Vaak is de aanleiding een letsel, zoals een sportblessure of val. Na de beschadiging gaat het lichaam aan de slag om de schade te repareren, maar die reparatieprocessen verlopen niet altijd goed. Er kunnen beschadigingen ontstaan in het gewricht. Het kraakbeen kan brokkelig worden of zelfs helemaal verdwijnen, er kunnen kleine knobbels aan het bot groeien en soms raakt het slijmvlies ontstoken waardoor het gewricht dik en warm voelt. Ook gaan de spieren om het gewricht heen soms verzwakken. Uiteindelijk raakt het gehele gewricht steeds verder beschadigd.”

Wat is er bekend over de oorzaken van artrose?

“Waarom iemand artrose krijgt, is lang niet altijd duidelijk. Een beschadiging kan dus een oorzaak zijn, maar ook overbelasting omdat je te zwaar bent of door het beroep dat je uitoefent. Uit onderzoek blijkt dat stratenmakers en tapijtleggers, die veel zittend op hun knieën werken, een hoger risico hebben. Mensen in de landbouw hebben vaker artrose in de heupen. Verder zien we artrose frequenter bij vrouwen en spelen onze genen een rol. Als je weet dat artrose voorkomt in je familie en je hebt een fysiek belastend beroep, dan kan het geen kwaad om eens met je werkgever te bespreken wat je kunt doen om overbelasting te voorkomen. Vooral overgewicht tegengaan is belangrijk, want hoe meer gewicht je met je meetorst hoe meer de gewrichten te lijden hebben.”

Is artrose nou wel of geen  vorm van reuma?

“Er zijn veel verschillende reumatische aandoeningen en een daarvan is artrose. Dus ja, artrose is een vorm van reuma. Bij reuma denken mensen vaak aan een ontsteking. Omdat er bij artrose heel andere dingen gebeuren, wordt ten onrechte gedacht dat artrose geen reuma is. Ook wordt artrose vaak simpelweg slijtage genoemd, maar dat schept een verkeerd beeld. We denken bij iets wat versleten is al snel dat we het beter niet kunnen gebruiken. Bij artrose is het omgekeerde het geval. Bewegen, mits op de juiste manier, doet juist veel goed.”

Is artrose  te genezen?

“Als door artrose delen van het gewricht gaan veranderen, gaat dit meestal niet meer over. Knobbeltjes op de botten verdwijnen niet en kraakbeen groeit niet zomaar meer aan. Vaak heb je last van pijn en stijfheid en kun je het gewricht niet meer goed gebruiken. Artrose gaat dus niet over maar we kunnen wel de klachten die het oplevert behandelen. Het is vaak lastig om iets te zeggen over het verloop van de ziekte, aangezien de klachten in veel gevallen niet overeenkomen met wat je op een röntgenfoto ziet. Het kan zelfs zo zijn dat iemand tekenen van artrose in de gewrichten heeft, maar daar helemaal geen last van heeft. Ook kunnen klachten erg variëren; op het ene moment heb je er meer last van dan op het andere. Waardoor dat komt weten we op dit moment niet.”

Waar kun je het  best terecht?

“De primaire behandeling van artrose kan door de eerstelijnszorg worden gedaan: de huisarts en de fysiotherapeut. De huisarts stelt de diagnose en kan pijnstillende medicatie voorschrijven. De fysiotherapeut kan daarnaast oefeningen geven om in beweging te blijven, overbelasting te voorkomen en de spieren rondom het gewricht te versterken. Mijn advies is om een fysiotherapeut te zoeken die gespecialiseerd is in reumatische aandoeningen. Deze kan je ook uitleggen hoe je met de klachten om kunt gaan. Een goed begrip van de ziekte helpt. Soms kan de huisarts het idee hebben dat er meer aan de hand is en doorverwijzen naar de reumatoloog. Dat gebeurt bijvoorbeeld als de diagnose niet goed gesteld kan worden of als er aanvullende behandeladviezen nodig zijn. Een advies van de reumatoloog is ook zinnig als artrose in meerdere gewrichten tegelijkertijd voorkomt of als de huisarts denkt dat er sprake is van een andere vorm van reuma. Is een gewricht erg versleten, dan kan de huisarts direct naar de orthopedisch chirurg verwijzen. Heb je overgewicht, dan is het verstandig om ook een diëtist te bezoeken.”

Welke pijnstillers zijn het best?

“Soms wordt bij artrose kortdurende ontstekingsremmende medicatie zoals ibuprofen, naproxen of diclofenac of een van de coxibs voorgeschreven. Bij de drogist kun je ontstekingsremmende zalfjes kopen, die kunnen ook verlichting geven. Overleg dit wel met de huisarts. Je mag de pijnstillers namelijk niet gebruiken als je een nier- of hartaandoening hebt. Helaas komt het veelvuldig voor dat de pijnbestrijding onvoldoende werkt of dat je last krijgt van bijwerkingen. Het is goed om te weten dat medicatie de oorzaak van artrose niet wegneemt. Het is geen geneesmiddel maar het bestrijdt alleen de symptomen. Naast medicatie is het daarom belangrijk om naar alle facetten van het probleem te kijken. Met alleen een pilletje ben je er niet.”

Wanneer kies je voor een brace of een operatie?

“Als je last hebt van artrose in je knie of in de basis van de duim, kan een brace helpen. Het verbetert de stabiliteit van het gewricht en voorkomt overbelasting, waardoor de pijn vaak minder wordt. Een brace wordt meestal voorgeschreven door een ergo- of handtherapeut. Het is belangrijk dat deze ook een draagadvies geeft, zodat je goed weet hoe je de brace moet gebruiken­ en er de meeste baat van hebt. Als je met een gezond gewicht, bewegen, oefeningen en pijnstillende medicatie onvoldoende geholpen bent, kan een operatie worden overwogen.”

Helpt bepaalde voeding? Of supplementen met glucosamine?

“Er wordt ontzettend veel onderzoek gedaan op het gebied van artrose, ook wereldwijd. Dat is voor mensen die artrose hebben bemoedigend om te weten. Zo is er uitgebreid gekeken naar de relatie tussen artrose en bepaalde voeding en supplementen, zoals glucosamine en chondroitine. Al die onderzoeken hebben er echter nog niet toe geleid dat wij als artsen aanraden bepaalde voeding of supplementen te nemen. Er is geen wetenschappelijk bewijs voor. Wat de studies wel uitwijzen is dat een gezond gewicht echt cruciaal is en daar speelt voeding natuurlijk een belangrijke rol bij. Nieuw onderzoek richt zich ook op hoe processen die schade aanrichten in het gewricht, kunnen worden gestopt, en hoe schade – bijvoorbeeld aan kraakbeen – kan worden hersteld. Er zijn ook hoopgevende onderzoeken over andere vormen van pijnbestrijding. Helaas zijn er op dit moment nog geen concrete nieuwe behandelingen die de ziekte zelf aanpakken, maar in de twintig jaar dat ik me met artrose bezighoud, is het begrip van de ziekte wel enorm vooruitgegaan. Dat is een belangrijke stap. Ik ben optimistisch dat er de komende jaren nieuwe behandelingen komen. Artrose is zeker geen vergeten ziekte.”

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine oktober 2021. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!