6 vragen over verstuikingen

Wat is dat eigenlijk, een verstuiking?

Dat is een overrekking van de banden in de enkel. Die banden verbinden de middenvoetsbeentjes, die tussen het onderbeen en de tenen zitten. Bij een verstuiking komen er scheurtjes in die banden, of ze scheuren zelfs helemaal. Niet elke verzwikte enkel is overigens een verstuikte enkel. Een verzwikking is puur het omklappen van de enkel; vaak vangen de spieren dat moeiteloos op en heb je er geen last van. Pas als de spieren het niet kunnen opvangen en de banden overrekt raken en inscheuren, is het een verstuiking. Door het scheuren van de bloedvaatjes komt er een bloeduitstorting, en dat zorgt voor de zwelling. Een verzwikking zwelt niet, er is dan immers niks gescheurd. Een verstuiking van de enkel komt vaak voor, maar ook andere gewrichten kunnen verstuiken. De pols bijvoorbeeld, of de elleboog. Maar dat gebeurt minder vaak. De enkel wordt meer belast en is er daarom een stuk gevoeliger voor.

Wat moet je doen: rust houden of bewegen?

Allebei. Ja, dat kan. Probeer het verstuikte gewricht pakweg de eerste 48 uur niet onnodig te belasten en zo veel mogelijk hoog te houden, maar probeer het gewricht wel te bewegen. Het is een goed idee om rustig rondjes met de voet of hand te draaien, bijvoorbeeld elk uur vijf keer linksom en vijf keer rechtsom. Dat houdt de spieren soepel en daardoor herstel je sneller. Over 'hoog houden' bestaat overigens een misverstand. Dat is niet gewoon het been horizontaal houden, maar zorgen dat de voet hoger ligt dan het bekken (of, bij bijvoorbeeld een polsverstuiking, de hand hoger dan het hart). Pas dan helpt het om zwellingen tegen te gaan. En dat is belangrijk, want zwellingen zorgen voor meer pijn, waardoor je moeilijker kunt bewegen en waardoor het herstel langer op zich laat wachten. Tegen de pijn helpt zo snel mogelijk koelen met ijs (niet direct op de huid, maar in een washandje of in een theedoek gerold) of, als dat niet voorhanden is, onder de kraan. Of het ook tegen de zwelling helpt, daarvan zijn niet alle deskundigen overtuigd. Koelen kun je de eerste 24 tot 48 uur blijven doen. Een zwachtel aanbrengen is ook aan te raden. Dat doe je door de voet in een positie van 90 graden te houden, bij de voet te beginnen en de zwachtel tot boven de enkel af te rollen, niet te strak, niet te los. Een zwachtel zorgt dat er druk ontstaat, waardoor vocht wordt afgevoerd en een zwelling vermindert. Een elastische kous kan trouwens ook, maar zo’n kous aantrekken is bij een verstuikte enkel vaak nogal pijnlijk, en dus niet eerste keus.

Niet naar de dokter dus?

Wel als het na de verstuiking niet lukt om zonder hulp vier stappen te lopen. Dan is er misschien iets gebroken. Als de pijn en zwelling van de verstuiking na vier tot vijf dagen niet verminderen, is een bezoekje aan de huisarts een goed idee. Die bepaalt of er een foto gemaakt moet worden. Is er niets gebroken maar is er wel een band gescheurd, dan kan ook gips nodig zijn. Als de verstuiking niet verder gaat dan ingescheurde banden, is huisartsbezoek niet nodig. Zo’n verstuiking gaat vanzelf weer over.

Hoelang duurt dat?

Na uiterlijk twee dagen begint het herstel. Probeer een balans te vinden tussen rust en beweging en laat je daarbij leiden door hoe het voelt. Niet door de pijn heen gaan, dat is het belangrijkst. De pijn negeren vertraagt het herstel. Maar te voorzichtig zijn is ook niet handig. Dan verzwakt de enkel alleen maar en wordt de kans groter dat je opnieuw zwikt en verstuikt. Een vicieuze cirkel van angstvallig en te voorzichtig lopen en telkens zwikken, ligt dan op de loer. Is het lastig om te bepalen hoe ver je kunt gaan, vraag dan een verwijzing naar een fysiotherapeut. Na een week of maximaal twee weken kun je doorgaans weer normaal lopen of de pols gewoon gebruiken. Na zes tot acht weken functioneer je zoals voorheen, en na een week of acht tot twaalf is sporten ook weer mogelijk. Het kan trouwens best zijn dat de enkel of pols nog maandenlang wat opgezet blijft na lange of intensieve belasting. Dat is niet erg en gaat echt vanzelf weer over. Blijven bewegen!

Kun je het beste bij het sporten altijd versteviging gebruiken?

Nee, daar wordt het enkel- of polsgewricht alleen maar zwakker van. Bovendien kun je je enkel ook verstuiken door een verkeerde stap op een loszittende stoeptegel. Juist om alledaagse verzwikkingen op te kunnen vangen, zijn sterke enkels nodig. Maak ze dus niet 'lui' door ze almaar te ondersteunen. Gebruik alleen een steunend rekverband tijdens de eerste twee, drie weken dat je na een verstuiking weer sport.
Bij een bezigheid waarbij je makkelijk uitglijdt, zoals schaatsen, zijn beschermende maatregelen wel slim. Bijvoorbeeld polsbeschermers met twee plastic spalken die de klap tijdens een val opvangen en hoge schaatsen die de enkels steunen. Stevige wandelschoenen met enkelsteun bij het wandelen op oneffen terrein zijn ook aan te raden.

En als ik het gevoel hou dat er iets niet lekker zit?

Dat kan gebeuren. Als de enkel zwak blijft, als de pijn terugkomt, als de enkel of pols erg stijf wordt of je je om een andere reden zorgen maakt, schroom dan niet naar de huisarts te gaan. Die kan je onderzoeken en misschien doorverwijzen naar een fysiotherapeut voor gerichte oefeningen.

Met dank aan Arjan Visscher (fysiotherapeut en beleidsadviseur bij het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie) en Gé Donker (huisarts en epidemiologe bij het Nivel).