Intimiteit in het verpleeghuis

Getty Images

Mensen hebben seksuele verlangens, hun hele leven lang. Ook als ze in een verpleeghuis wonen waar meestal weinig privacy is. Gelukkig kan er steeds meer.

Met medewerking van Noëlle Sant, kennismanager Waardigheid en trots bij Vilans.

Ook bewoners van verpleeghuizen hebben behoefte aan seks, aanraking, samen slapen en elkaar of zichzelf liefkozen. En dan graag zónder dat er iemand binnenkomt. Gelukkig is er steeds meer aandacht voor deze oerbehoefte. Dit komt mede doordat duidelijk is geworden dat patiënten beter in hun vel zitten wanneer er ruimte voor seksualiteit en intimiteit is. Een aantal verpleeghuizen heeft een seksuoloog in dienst. Ook is er scholing beschikbaar voor het zorgpersoneel om dit soort onderwerpen te leren bespreken met de cliënt en eventueel partner of kinderen. Bent u bewoner of familielid, dan kunt u ook zelf het gesprek aangaan. Laat u inspireren door de volgende mogelijkheden en hulpmiddelen.

Het duo-, aanhaak- of koppelbed

De gang naar het verpleeghuis hoeft niet het einde te zijn van het samen in bed liggen. Een aantal verpleeghuizen heeft een duobed in huis, ook wel koppelbed genoemd. Dit is een bed dat kan worden vastgemaakt aan het bed van de bewoner, waardoor een partner, kind of vriend(in) kan blijven slapen. Het bed biedt de mogelijkheid om tegen elkaar aan te liggen, elkaar aan te raken of op z’n minst elkaars nabijheid te voelen. Helaas heeft nog niet elk verpleeghuis er een. En als ze wél zo’n bed hebben, is het nogal wat gedoe om het gebruik ervan te regelen. Ook is het wat extra werk om het bed aan te koppelen en op te maken. Bent u geïnteresseerd, vraag er dan vooral naar bij de medewerkers.

Gesprekshulp

Er is veel gratis scholing voor verzorgenden om seksualiteit van en met bewoners bespreekbaar te maken. Alleen: hoe kaart u het zelf aan als bewoner of familielid? Niet iedereen is gewend om over zijn of haar behoefte aan intimiteit te praten. Komt u er zelf niet uit, vraag dan of een medewerker u kan helpen. Onderwerpen om te bespreken zijn bijvoorbeeld: mag de deur op slot, zijn de nachtelijke controles echt nodig, kunnen we een niet-storen-periode afspreken, is een ‘nee’ bij het kloppen op de deur acceptabel, stel: ik heb geen partner maar wel behoefte aan intimiteit, wat kunnen jullie dan regelen? Een aantal verpleeghuizen heeft een seksuoloog in dienst die kan helpen bij wat complexere vraagstukken.

Snoezel- of sekszorg

Net als in de gehandicaptenzorg zijn er in verpleeghuizen mogelijkheden om sekswerkers/seksverzorgenden van buitenaf te laten komen. Overigens lang niet altijd om seks te hebben met een cliënt, maar vaak om iemand liefdevol aan te raken, te masseren, te knuffelen of handen vast te houden. Een heel normale, gezonde behoefte en voor sommige patiënten zelfs een manier om weer zin in het leven te ervaren. Er bestaan meerdere professionele organisaties die dit soort zorg bieden. De aangesloten sekswerkers zijn zelf vaak werkzaam (geweest) in de zorg en weten veel over ziektebeelden en eventuele bijwerkingen van medicatie. Het inhuren van zogeheten ‘snoezel’- of sekszorg gebeurt altijd via het verpleeghuis en de bewoner betaalt zelf. De bekendste organisaties op dit gebied zijn Flekszorg, Stichting Alternatieve Relatiebemiddeling (SAR) en de Stichting Snoezelzorg.

Overleg met de arts

Ziekten en medicatie kunnen seksuele gevoelens dempen of aanwakkeren. Soms wordt iemand seksueel veel actiever, maar het kan ook zijn dat er juist nauwelijks of geen behoefte meer is aan seks. Bij sommige mensen met de ziekte van Parkinson zorgt de medicatie tegen deze ziekte voor toenemende lustgevoelens. Ook het gebruik van bijvoorbeeld antidepressiva kan van invloed zijn op de seksualiteit. Niet altijd bespreekt een arts dit soort zaken op voorhand. Wees daar als cliënt of familielid alert op en kaart het zelf aan in een gesprek. Wellicht kan de hoeveelheid of het soort medicatie worden aangepast.

Open voor iedereen

Eén op de twintig bewoners is lesbisch, homoseksueel of transgender. Helaas voelt niet iedereen de ruimte hier in het verpleeghuis voor uit te komen. Kijk eens op www.rozezorg.nl/organisaties of de beoogde zorginstelling het zogenaamde ‘Roze Loper-certificaat’ heeft. Dit is een officieel keurmerk dat aangeeft dat de instelling veel waarde hecht aan inclusie en diversiteit. Op www.roze50plus.nl vindt u meer informatie voor homoseksuele en andere niet-heteroseksuele ouderen.

’Alleen al erover praten kan helend werken’

Riët Daniël, gezondheidszorgpsycholoog en seksuoloog in de ouderenzorg (Archipel Zorggroep): “Helaas is er in veel verpleeghuizen amper beleid op het gebied van seksualiteit en intimiteit. Terwijl het juist goed is om beleid te hebben, want het is een gevoelig én belangrijk onderwerp. Uit het rapport Jezelf zijn in het verpleeghuis van het SCP blijkt dat het seksueel welbevinden van verpleeghuisbewoners belangrijk is voor hun welzijn. Praten over seksualiteit is voor sommige mensen moeilijk, maar tegemoetkomen aan hun verlangens hoeft helemaal niet zo ingewikkeld te zijn. Zo was er laatst in een van de verpleeghuizen waar ik werk een bewoner van rond de 80 die aangaf haar overleden man te missen. Toen de zorgmedewerker vroeg wat ze dan miste, bleek het ook om intimiteit en seks te gaan. Het gesprek kwam via een omweg op de vibrator. De vrouw gaf aan dat ze er vroeger weleens eentje geprobeerd had, maar dat het gebruik daarvan pijn deed. Vervolgens kwam de medewerker bij mij. Uiteindelijk hebben we de vrouw verteld dat er glijmiddel bestaat. Dat wist ze niet en dat zou ze in haar eentje dus ook niet hebben ontdekt. Samen met de medewerker is ze online een goede vibrator uit gaan zoeken. Ze hadden er echt lol in. Die mevrouw was naderhand heel blij. Het was leuk om te zien hoe zowel de bewoner als de medewerker zich vrij genoeg voelden om dit gesprek te voeren. Alleen al erover praten kan helend werken. Bewoners geven bij ons vaak aan een maatje te missen. Wij vragen dóór en kunnen dan samen met hen kijken waar ze behoefte aan hebben. Soms zijn dat hulpmiddelen van online seksshops, soms is dat een escort om verwend te worden en soms is een handmassage al genoeg.”

En verder…

Denk ook eens aan de volgende hulpmiddelen en vraag eventueel na of het verpleeghuis ze in huis heeft:

De Qwiek.up; een apparaat dat belevingen creëert door middel van projecties (met geluid) op de muur of het plafond. Voorbeelden: een natuurbeleving, een treinreis, maar ook erotische beelden.
De Sekskoffer: een gesprekshulpmiddel dat zorgmedewerkers kunnen inzetten om met de bewoners over liefde en intimiteit te praten. In de koffer zitten foto’s, bijvoorbeeld van mensen die elkaars hand vasthouden, en posters van ouderen die naakt knuffelen. Ook zitten er lijstjes in met vragen om het gesprek te openen. Daarnaast bevat de sekskoffer informatie over ziektebeelden en welke seksspeeltjes daar het best bij passen.
Een knuffelrobot. Katten, honden, zeehonden; er komt steeds meer aanbod op de robotmarkt. Het aaien en kammen van of praten tegen zo’n robotknuffel kan voelen als een vorm van intimiteit. Het kan mensen rustig maken en (een deel van) hun zorgbehoefte vervullen.
In sommige verpleeghuizen wordt ook geëxperimenteerd met de Somnox, een slaaprobot in de vorm van een kussen die lijkt te ademen. Het vasthouden van de Somnox kan ervoor zorgen dat mensen rustiger gaan ademen, beter gaan slapen en zich geborgener voelen.