In de voetsporen van natuurbeschermer Jac. P. Thijsse

BLOEMENDAAL
Spieken in zijn notitieboekje
“Thijsse kwam hier bijna dagelijks.” Roland Brakel loopt voor me uit over een van de paden van Thijsse’s Hof. “Hij had zelfs een eigen ingang en een eigen sleutel.” De heemtuin in Bloemendaal was een geschenk voor de man die de geschiedenis inging als een van de pioniers van de Nederlandse natuurbescherming. “Toen Thijsse 60 jaar werd, had hij zoveel voor de natuur gedaan dat de gemeenschap vond dat hij iets verdiende. Hij wilde graag een parkje waar hij op kleine schaal kon laten zien wat de natuur in de omgeving te bieden heeft.”

Kleine lusthof
In het instructielokaal staat het bureau van Jac. P. Thijsse. Ik blader door zijn notitieboekje. De schetsjes die hij maakte, zijn krachtig en getuigen van tekentalent. Toch winnen ze het niet van de echte bloemen en planten die buiten staan.
Brakel stopt bij alles wat hij ziet, net als Jac. P. Thijsse vroeger deed. Bij een bijzondere rups of een zeldzame orchidee, maar ook bij planten die minder opvallen. Als beheerder van Thijsse’s Hof ontfermt hij zich over de erfenis van de naamgever. “Zo voelt het echt. De geest van Thijsse is nog aanwezig. Zo geven we ouderwets natuuronderwijs. Kinderen gaan met potlood en papier de heemtuin in. De essentie van de opdrachten is dat ze leren waarnemen.”
Zwervend door de kleine lusthof zie ik hoe de vegetatie verandert naarmate de bodem droger of natter wordt. In brons gegoten staat Thijsse bij een veldje in zijn hof. In een van de handen van het beeld is een klein gaatje gemaakt. Een bezoeker heeft er een paar bloemetjes in gestoken.

Naar Thijsse’s Hof
Route: Vanaf station Bloemendaal is het ca. 15 minuten lopen naar Thijsse’s Hof.
Adres: Mollaan 4, Bloemendaal. T 023-526 27 00 of www.thijsseshof.nl
Tip: Tijdens de gratis rondleiding komt u nog veel meer over Thijsse’s Hof te weten. Van 1 april tot en met 1 november, elke eerste zondag van de maand.

TEXEL
Beschermheer der insecten
“Mij wordt dikwijls verweten dat ik door de Verkade-albums de trek naar Texel bevorderd heb”, zei Jac. P. Thijsse ooit. “Die beschuldiging is terecht”, lacht Arthur Oosterbaan, conservator bij Ecomare. “Het album over Texel schreef hij op het hoogtepunt van de reeks en Thijsse heeft ervoor gezorgd dat grote groepen mensen in de gaten kregen hoe mooi de natuur op Texel is. Daar komt bij dat hij lobbyde voor vogelreservaten, voor een Nationaal Park, en dat hij publiceerde over al die bijzondere plekken op Texel.”

Eerbetoon van Jan Wolkers
Veel daarvan krijg ik te zien als ik de fiets pak en de Thijsseroute rijd. De citaten van Thijsse in de brochure spreken nog altijd tot de verbeelding. De meest opvallende plek is de Zandkuil. Deze zandafgraving aan de rand van de Hoge Berg moet een van de kleinste natuurgebieden van Nederland zijn. “Thijsse zelf ontdekte hier het bijzondere insectenleven”, weet Oosterbaan. “In de Zandkuil maken meer dan veertig soorten graafbijen en graafwespen hun nestholen en mede dankzij zijn inspanningen is het nu een insectenreservaat, het enige in Nederland.”
Gretig bekijk ik daarna de tuinwallen op de Hoge Berg, de vogels op het Wad, de bloemen in de duinen en al het andere natuurschoon dat ik onderweg tegenkom. Het enthousiasme van Thijsse werkt aanstekelijk. En niet alleen op mij. Schrijver Jan Wolkers kwam dankzij de boeken van Thijsse op het eiland terecht en bleef er wonen tot zijn dood. Van zijn hand is het monument Onbekommerd, in een park aan de rand van Den Burg. Een eerbetoon aan Thijsse; de titel van het kunstwerk was ook diens levensmotto.

Naar Texel
Routes: In de brochure Eilandroutes staan vier fietstochten en tien wandelingen op Texel. De Thijsseroute is 39 kilometer lang en voert fietsers langs bijzondere plekken die Thijsse beschreef. De vogelroute zou door hem zelf uitgestippeld kunnen zijn en ook op de meeste wandelingen ging Thijsse u voor.
Informatie: VVV Texel, Emmalaan 66, Den Burg. T 0222-31 47 41 of www.texel.net
Tip: Het duinpark bij natuurcentrum Ecomare is een hommage aan Thijsse. Op een wandeling door het park ziet u veel bijzondere plant- en diersoorten die typisch zijn voor het duingebied. T 0222-31 77 41 of www.ecomare.nl

HET NAARDERMEER
Eerste aankoop Natuurmonumenten
Aan alle kanten bedreigd door de oprukkende Randstad: eigenlijk is het een wonder dat het Naardermeer nog bestaat. Mede dankzij Jac. P. Thijsse was het Gooise merenmoeras in 1906 de eerste aankoop van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland. Al in 1942 noemt Thijsse het gebied een Monument van Overleven:
“Op enkele tientallen meters van de drukste verkeersweg van Nederland ligt het Naardermeer en de spoorlijn met de hoogste frequentie gaat er middendoor.”

Het citaat siert een paaltje op de Muggenbult, een uitkijkpunt aan de oever van het meer. Ruim zeventig jaar later is niet alleen het verkeer veel drukker geworden. In het uitzicht hebben zich hoogspanningsleidingen en zendmasten gevoegd. Toch lijkt nog steeds “al het gerucht vreemd en verwijderd”, als in de tijd van Thijsse. “De meeste mensen kennen het Naardermeer uit de trein”, zegt Gradus Lemmen met een knipoog. Namens Natuurmonumenten is hij verantwoordelijk voor het beheer.



Alle zeilen bijzetten
Thijsse is een icoon, citaten uit zijn werk sieren deuren en muren van Gasterij Stadzigt, de voormalige boerderij waar nu de vaar- en wandeltochten beginnen. “Maar het is niet zo dat hij en die andere natuurbeschermer Heimans het Naardermeer gered hebben”, stelt Lemmen.
“Hun grote waarde is dat ze inzagen dat er een organisatie moest komen die gebieden aankocht en zo de natuur in stand hield. Thijsse richtte zich echter in de eerste plaats op natuurstudie, had geen idee van natuurbeheer. Wij moeten alle zeilen bijzetten om het allemaal in stand te houden. Hoe het ook zij, ook in 2014 is het Naardermeer nog een van de grootste natuurgebieden in de Randstad en heeft het een enorme landschappelijke waarde. Dat had Thijsse destijds nooit kunnen bevroeden.”

Naar het Naardermeer
Route: Vanaf station Naarden-Bussum brengt bus 151 u naar de Meerstraat. Vandaar is het nog 5 minuten lopen naar Gasterij Stadzigt. Daar vindt u tevens informatie van Natuurmonumenten over het gebied. Stadzigt is ook het vertrekpunt van de bootexcursies op het Naardermeer.  
Adres: Natuurmonumenten, Meerkade 2, Naarden. T 035-699 00 00 of www.naardermeer.nl
Tip: Voor geoefende wandelaars is er het Rondje Naardermeer, een wandeltocht van 17 kilometer; start bij Stadzigt.