Prostaatkanker: niet prikken maar scannen

Als mannen last hebben van hun prostaat en de arts denkt dat er wellicht prostaatkanker in het spel is, krijgen ze in eerste instantie een PSA-test. Een verhoogde waarde van het eiwit Prostaat Specifiek Antigeen (PSA) in het bloed kan duiden op prostaatkanker, maar ook op andere (goedaardige) prostaatproblemen.

Bij alle mannen met een verhoogde PSA-waarde neemt de uroloog weefsel af voor nader onderzoek. Dat gebeurt door het nemen van tien tot twaalf prostaatbiopten met een holle naald via de anus, met behulp van echografie. Dit is niet bepaald een prettig onderzoek en gebeurt vaak met verdoving. Het duurt ongeveer tien minuten.

Onnodige biopten

“Met deze procedure wordt in minder dan de helft van de gevallen daadwerkelijk kanker gevonden. Daarvan heeft de helft een laag risico: zij behoeven meestal geen behandeling”, zegt Jelle Barentsz, hoogleraar radiologie bij het Radboudumc in Nijmegen. Een grote groep mannen ondergaat nu dus biopten terwijl ze geen (agressieve) prostaatkanker hebben.

MRI-scan

Een veel minder belastende MRI-scan van de prostaat zou het aantal mannen dat onnodige biopten ondergaat, halveren. “Met MRI kun je bepalen of er tumoren zijn en waar ze zitten, en de agressie ervan inschatten. Als dan blijkt dat er inderdaad een afwijking is, kan de arts op die plekken biopten afnemen. Er zijn er dan maar twee of drie nodig”, aldus Barentsz.  "Met MRI kunnen we prostaatkanker veel eerder opsporen. Is er niets te zien, dan weet je ook zeker dat er niets ís. Is er wel sprake van prostaatkanker, dan kunnen we tot op de millimeter aanwijzen waar de tumor zich bevindt. Agressieve tumoren worden bijna niet meer gemist."

Tumor verwijderen

De chirurg kan later een eventuele tumor verwijderen, en daarbij het gezonde weefsel zoveel mogelijk sparen. Barentsz: "Je loopt dan minder risico op incontinentie en impotentie." De MRI-scanner stelt ook vast of er uitzaaiingen zijn naar de lymfeklieren. Barentsz: "Daar is anders een aparte operatie voor nodig."

De MRI-scan is nog niet opgenomen in de richtlijn voor het opsporen van prostaatkanker bij mannen met een verhoogd PSA. "Wel bepalen de Nederlandse richtlijnen dat zo’n scan kan worden ingezet bij mannen bij wie na eerdere prostaatbiopten geen kanker werd gevonden, terwijl de verdenking daarop bij hen toch blijft bestaan."

Prostaatkanker opsporen met ultrageluid

Een andere methode om pijnloos prostaatkanker vast te stellen, is tumoren zichtbaar maken voor ultrasound scanners. Dat kan door het inspuiten van contrastvloeistof met gasbelletjes, die zich vervolgens verzamelen in bloedvaatjes rondom prostaattumoren. Deze techniek zorgt voor een betere diagnose en behandeling, minder overbodige biopten en operaties en het bespaart kosten. De methode is nog in de onderzoeksfase. Als de resultaten van vervolgonderzoeken goed zijn, kan de methode snel breed worden ingezet. Alle ziekenhuizen beschikken al over de benodigde apparatuur.