Worden onze pensioenen afgebroken?

Wel of geen risico's

De belofte van een welvaartsvast pensioen dat meestijgt om de inflatie te compenseren, blijkt niet waar te maken. Dat komt kort gezegd doordat er steeds meer gepensioneerden zijn, we met z'n allen steeds ouder worden en de inkomsten van de pensioenfondsen tegenvallen vanwege de lage rente. Het kabinet dwingt daarom de pensioenfondsen te versoberen. En vooral: om open kaart te spelen.

De fondsen moeten voor 2015 kiezen uit twee pensioensystemen.
Optie 1 biedt zekerheid: de fondsen garanderen hun deelnmers voortaan zwart-op-wit een keiharde pensioentoezegging in euro's. Om die belofte waar te maken, moeten de financiéle buffers van de fonden wel extra versterkt worden. Bovendien moeten de fondsen zich verre houden van beleggen in aandelen. Gevolg: er blijft weinig geld over voor de jaarlijkse inflatietoeslag. Je krijgt als gepensioneerde een risicovrij maar mager seizoen.

Optie 2 is een keuze voor grote onzekerheid. Hierbij kiezen de fondsen voor een nieuw contract waarin geen pensioenbeloftes staan. De hoogte van het pensioen schommelt mee met de beleggingsresultaten op de aandelenbeurs. Vallen ze mee, dan komt er ruimte voor de inflatietoeslag. Vallen ze tegen, dan wordt er direct gekort op het pensioen ( en niet pas drie jaar later, zoals nu de gewoonte is.

Wat gaan we kiezen?

Het huidige model vertoont al grote overeenkomsten met het 'onzekere' model: bij tegenslag wordt nu ook gekort. Nieuw is dat het korten sneller gaat plaatsvinden. Je kan ook zeggen: de schijnzekerheid van vandaag wordt ingeruild voor een permanente onzekerheid. Maar het plan kan volgens de experts ook gunstig uitpakken. Juist door direct te korten bij tegenslag, kan de pensioenspaarpot sneller herstellen.

Pensioenfonds Zorg & Welzijn heeft de keuze al voorgelegd aan zijn achterban. Twee van de drie deelnemers zijn bereid extra beleggingsrisico te lopen als dat de kans op een welvaartsvast pensioen verhoogt.

Lagere uitkeringen

Met argusogen volgen bonden van gepensioneerden de plannen van pensioenfonds Zorg & Welzijn. Dit fonds zoekt momenteel uit of het juridisch haalbaar is om ook bestaande pensioenen over te hevelen naar een nieuw pensioencontract, waardoor de uitkeringen bij tegenslag sneller gekort worden. In verzekeringsjargon heet dit het 'invaren'van de bestaande pensioenpot in het nieuwe systeem. Dit vereist een wijziging van de pensioenwet- en daarin zien actiegroepen van gepensioneerden een aangrijpingspunt om naar de rechter te stappen. Simon van der Schoot, voorzitter van de Nederlandse bond voor Pensioenbelangen (NBP: '' Invaren is een gluiperig woord voor verlagen.'' Zijn bond overweegt een proefproces om de eigendomsrechten van de gepensioneerden veilig te stellen.

Jaap van der Spek van ouderenorganistie NVOG stelt: 'Er is sprake van eigendomsrecht van deelnemers dat aangetast wordt. Dat eigendomsrecht ligt verankerd in het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Je kunt niet zomaar de Nederlandse Pensioenwet veranderen.''

Rechtszaken

De NVOG legt met het oprichten van de Stichting PensioenFatsoen alvast het mes op tafel. Deze stichting moet processen gaan voeren namens gepensioneerden die hun eigendomsrecht willen verdedigen. Van der Spek: ''We zullen bij de ouderen en hun organisaties moeten aankloppen om de advocaten te kunnen betalen.'' In korte tijd meldden zich honderden mensen aan.

Kansloos lijken de organisaties niet. Zelfs juristen van de overheid waarschuwen dat er bij 'invaren' van de oude rechten problemen kunnen ontstaan met het eigendomsrecht. Juristen bij Zorg & Welzijn en het ABP denken op hun beurt dat zij bij de rechter sterk staan door een beroep te doen op het algemeen belang: het invaren is nodig voor het voortbestaan van een stevig pensioenstelsel. Maar ook Zorg & Welzijn houdt rekening met claims over ont- eigening van pensioengeld. ''Als het blijkt dat het invaren van de oude pensioenen niet redelijk uitpakt voor onze deelnemers, dan zullen we het niet doorzeten,'' bezweert het fonds.