Weefseldonatie: hoe gaat dat?

Wat gebeurt er wanneer iemand na overlijden donor wordt van weefsels? Een korte animatie.

Anders dan bij orgaandonatie, maakt het bij weefseldonatie niet uit waar iemand overlijdt: thuis, in een ziekenhuis, een bejaardenhuis of in een verpleeghuis. Wel gelden ook bij weefseldonatie strenge protocollen waar de betrokken zorgprofessionals zich aan moeten houden.

De weefseldonatieprocedure is als volgt:

Raadplegen Donorregister
De (huis)arts die de dood heeft vastgesteld, raadpleegt het Donorregister. Als een overledene medisch gezien geschikt is voor donatie raadpleegt de arts allereerst het Donorregister om na te gaan welke keuze de overledene heeft laten vastleggen. Het Donorregister kan dag en nacht worden geraadpleegd.

Donormelding
Staat de overleden persoon als donor geregistreerd of geven de nabestaanden toestemming, dan meldt de arts de overledene aan als donor bij de NTS, het officiële orgaancentrum in Nederland. Weefseldonatie is ook mogelijk bij iemand die tevens orgaandonor is geweest.

Matching
De NTS beschikt over de medische gegevens van alle patiënten die op een donorweefsel wachten. Aan de hand van deze medische gegevens bepaalt de NTS wie de meest geschikte ontvangende patiënt is.

Tijdsdruk
Als het lichaam van de overledene binnen 3 uur wordt gekoeld, is het vaak tot 24 uur na overlijden nog mogelijk weefsels uit te nemen voor transplantatie. Is het lichaam niet gekoeld, dan moet de uit- of afname binnen 12 uur na overlijden plaatsvinden. Dat geldt niet voor hartkleppen en bloedvaten. Deze weefsels moeten binnen 6 uur worden uitgenomen.

Plaats van uitname
Weefsels worden uitgenomen door een speciaal uitnameteam. Gaat het om hoornvliezen, huid, bloedvaten en hartkleppen, dan gebeurt dit meestal in de obductiekamer of het mortuarium van een ziekenhuis of in het uitvaartcentrum. Bij bot en pezen moet uitname in verband met de steriliteit altijd plaatsvinden in een operatiekamer van een ziekenhuis.

Houdbaarheid
Hoornvlies blijft tot ongeveer 4 weken na donatie in optimale conditie. Bot en peesweefsel kunnen afhankelijk van de bewerking 3 tot 5 jaar bewaard blijven. Na een speciale behandeling zijn de kleppen van de longslagader, de grote lichaamsslagader en de bloedvaten 5 jaar houdbaar. Huid kan 2 jaar goed blijven.

Thuis overlijden
Iemand die thuis overlijdt en ook thuis opgebaard wil worden, kan donor zijn van huid, botweefsel, hoornvliezen en hartkleppen. Bij donatie van hoornvliezen worden de oogbollen verwijderd en vervangen door protheses. Daarna worden de ogen gesloten.

Weefselbanken
Het bewerken, bewaren en aanbieden van weefsels gebeurt in weefselbanken. De laboratoria van deze weefselbanken voeren strenge kwaliteitscontroles uit. Er is een botbank in Leiden, een hartkleppenbank in Rotterdam, een multi-tissuebank in Rotterdam en een hoornvlies- en huidbank in Beverwijk. Peesweefsel wordt in de botbank bewaard en bloedvaten in de hartkleppenbank.

Alle weefselbanken zijn non-profit organisaties. Er mag dus geen winst worden gemaakt op gedoneerd lichaamsmateriaal.