Symptomen van nierproblemen bij kinderen

Eerst een klein lesje anatomie. Want hoe gaat dat nu precies in het werk, de ontwikkeling van je nieren? Het begint in ieder geval al vroeg: rond de twintigste dag van de zwangerschap.

De ontwikkeling van je nieren

We onderscheiden drie fasen in de ontwikkeling van de nieren. De eerste begint dus al in de derde week van een zwangerschap; dan ontstaan de zogenoemde voorlopernieren (pronefros). Die twee nieren groeien in fase twee uit tot oernieren (mesonefros). Vanaf de vierde week van de zwangerschap ontstaan de definitieve nieren (metanefros). Ze veranderen dan ook nog van plek: ze komen hoger in het lichaam te liggen, bij de nierslagaders. In de negende week van de zwangerschap zijn de nieren af. Ze maken dan ook al urine aan, die in het vruchtwater terechtkomt. De nieren filteren dan nog geen afvalstoffen uit het bloed van het kindje, die worden nog via de placenta afgevoerd, waarna de moeder ze uitplast.

Nieren blijven groeien

Als een kind eenmaal geboren wordt, zijn de nieren zo'n 4,5 centimeter groot. Ze groeien dan nog uit tot een volwassen maat van 10 tot 12 centimeter en een gewicht van zo'n 150 gram. Ook de nierfunctie verbetert in de loop der tijd. Waar de urine nog waterig is na geboorte, wordt dat steeds minder. Als het kindje 1 jaar is kunnen de nieren de urine pas goed concentreren en rond het 2e levensjaar filteren de nieren het bloed net zo goed als bij een volwassene. Dat is: als alles goed gaat. Want sommige kinderen worden geboren met een nierafwijking of een probleem met de urinewegen die weer tot nierproblemen kan leiden. Over het algemeen wordt dat al opgepikt op de 20 weken echo.

Erfelijke nierziekten

Daarnaast kan er sprake zijn van een ziekte waardoor problemen met de nieren ontstaan.  Sommige nierziekten zijn erfelijk. Dat betekent dat de aanleg of de oorzaak in de genen (het erfelijk materiaal) zit. Soms gaan deze ziekten over van ouder op kind. Maar het kan ook dat de ziekte niet in de familie voorkomt. Voorbeelden van erfelijke ziekten zijn nefronoftise en het syndroom van Alport. Wanneer je weet van nierziekten in de familie, is het dus altijd belangrijk dit aan je verloskundige door te geven.

Wat als de nieren niet goed werken?

Een kind kan ernstig ziek worden als de nieren niet goed werken. Nieren verwijderen afvalstoffen uit het bloed en voeren die samen met overtollig vocht af via de urine. Door dat filteren zorgen ze voor een goede balans tussen zout en water in het lichaam en regelen zo de bloeddruk. Daarnaast zijn ze onmisbaar voor de aanmaak van rode bloedcellen en heeft de nierwerking invloed op de groei van een kind.

Groeiachterstand, botbreuken en ontwikkelingsachterstand

Eén van de eerste dingen die kan opvallen bij nierproblemen is dat een kind niet goed groeit (in lengte en gewicht).Kinderen met een nieraandoening hebben vaak een achterstand in groei. Dat komt doordat de nieren niet goed werken. Er blijven dan stoffen in het bloed achter die de werking van groeihormoon remmen. Verder eten sommige kinderen met een nierziekte erg slecht. Ze krijgen dan niet genoeg energie binnen om goed te groeien. Een achterblijvende groei is daarom reden om bij een arts aan de bel te trekken.

De nieren zorgen ook voor sterke botten. Dit doen ze door de hoeveelheid calcium, fosfaat en vitamine D in het bloed te regelen. Als de nieren niet meer goed werken, raakt het evenwicht tussen deze stoffen verstoord. Kinderen kunnen te maken krijgen met pijnklachten, groeistoornissen en botbreuken. Kinderen met een nieraandoening lopen soms achter in hun ontwikkeling. Ze gaan bijvoorbeeld later kruipen of lopen dan leeftijdsgenoten. Ook pijnklachten, terugkerende botbreuken en ontwikkelingsachterstand is dus reden voor een bezoek aan de arts.

Andere symptomen van slecht functionerende nieren bij kinderen

Als de nieren niet goed functioneren, blijven er afvalstoffen achter in het bloed en kunnen de nieren ook hun overige werk niet doen. Dit geeft klachten als moeheid, een verminderde eetlust, misselijkheid, jeuk, spierkrampen en een slechte groei. Ook heel veel plassen of juist het vasthouden van vocht kunnen symptomen zijn.

Het vervelende is dat bovengenoemde klachten vaak pas ontstaan als de nieren nog maar heel slecht functioneren, vaak minder dan 30 procent. Voor die tijd hebben de meeste kinderen weinig of geen klachten. Maar hoe eerder de behandeling start, hoe beter. De werking van de nieren gaat dan namelijk minder snel achteruit. Soms gaan de nieren ook weer beter werken na de start van de behandeling. Dat gebeurt bijvoorbeeld vaak bij kinderen met (een vorm van) het nefrotisch syndroom. Dit is een verschijnsel dat kan voorkomen bij schade aan de filtertjes in de nier. De gaatjes in de nierfiltertjes worden te groot en laten eiwitten en bloedcellen door. Als er heel veel eiwitten in de urine komen, heeft iemand het nefrotisch syndroom. Ook na een nierontsteking kunnen de nieren weer herstellen.

Symptomen nefrotisch syndroom

• Het lichaam houdt vocht vast. Hierdoor kunnen het gezicht, de benen en de handen dik worden. Er kan ook vocht in de buik zitten.
• Het gewicht gewicht neemt toe
• Een ziek gevoel
• Minder vaak en minder veel plassen
• Schuimende plas (dat komt door de eiwitten die erin zitten)

Urethrakleppen

Een relatief veel voorkomende oorzaak van nierproblemen is urethrakleppen. Deze afwijking komt alleen bij jongens voor. Er zit dan een vernauwing in de plasbuis, waardoor de blaas niet goed leeggeplast kan worden. Door de opgehoopte urine kunnen de nieren opgeblazen en beschadigd raken. Dit gebeurt vaak al voor de geboorte. Op de 20-weken-echo is dan te zien dat de nieren en de urineleiders verwijd zijn. De blaaswand is verdikt en bij de plasbuis zit een uitstulping. Mogelijk is er ook weinig vruchtwater. Anders worden de urethrakleppen pas later ontdekt. Dit gebeurt bijna altijd voor het 12e jaar. Een van de eerste symptomen is een blaasontsteking en/of een nierbekkenontsteking, en daarbij ook koorts. Door de vernauwing in de plasbuis lukt het vaak niet om alle urine uit te plassen. Daardoor kunnen die ontstekingen ontstaan.

Mogelijke klachten bij urethrakleppen

• Vaak kleine beetjes plassen
• Een slappe straal bij het plassen
• Pijn bij het plassen
• Aandrangincontinentie: plas niet op kunnen houden bij aandrang. Dat kan leiden tot broekplassen
• Terugkerende urineweginfecties, zoals blaasontsteking en nierbekkenontsteking
• Koorts
• Moeite met eten en drinken

Chronische nierschade

Helaas hebben sommige kinderen minder geluk, want bij veel nieraandoeningen is er geen kans op herstel en blijft de nierfunctie slecht. Dit wordt chronische nierschade genoemd. De nieren van een kind gaan dan steeds verder achteruit. Hoe snel dit gaat, hangt onder meer af van de aandoening die het kind heeft. Vier van de tien kinderen met chronische nierschade hebben een aangeboren afwijking aan de nieren of urinewegen. Er bestaan veel verschillende afwijkingen, waaronder hydronefrose, reflux en urethrakleppen. Een verzamelnaam voor deze aangeboren afwijkingen is CAKUT. Dat is de afkorting voor de Engels term 'congenital anomalies of the kidney and urinary tract'.

Kinderen met nierschade worden altijd doorverwezen naar een kindernefroloog; een kinderarts die zich in nierziekten heeft gespecialiseerd. Deze arts schrijft medicijnen en/of een dieet voor. Dat vermindert de achteruitgang van de nieren. In sommige gevallen  - wanneer de nierfunctie nog maar 10-15 procent is, is er uteindelijk dialyse of niertransplantatie nodig. Hier lees je meer over de behandeling van chronische nierschade bij kinderen.

Als een aandoening al gezien is op de 20 weken echo, dan kan de behandeling ook vrij vlot starten. Is er tijdens de 20 weken echo niets gevonden, maar heb je het vermoeden dat je kind nierschade heeft? Ga dan altijd langs je huisarts.