Medicijngebruik? Let op je nieren!

Slik je iedere dag medicijnen, dan realiseer je je misschien niet hoe belangrijk je nieren daarbij zijn. Maar deze organen breken - samen met je lever - geneesmiddelen af, waarna je de restanten uitplast. Naarmate je ouder wordt, gaat de nierfunctie echter langzaam achteruit. Bij de een gaat dat wat sneller dan bij de ander. Bepaalde aandoeningen zorgen ervoor dat de nierfunctie nog harder achteruit holt, denk aan een hoge bloeddruk of diabetes. Komt de nierfunctie onder een kritische grens, dan worden sommige geneesmiddelen vertraagd uit het lichaam verwijderd. Zo'n middel kan zich dan opstapelen in je lichaam, waardoor de kans op bijwerkingen groeit. Ook het risico op verergering van de nierschade stijgt. Van alle vermijdbare ziekenhuisopnames is 10 procent het gevolg van het niet aanpassen van geneesmiddelengebruik bij een verminderde nierfunctie. Bij ouderen is dat zelfs 30 procent. Het aantal vermijdbare geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames is gestegen van 39.000 in 2008 naar 49.000 in 2013.

Symptomen van nierschade

Je nierfunctie gaat vanaf je veertigste al achteruit. Daar merk je in eerste instantie niets van. Pas als de nieren voor ongeveer 70 procent zijn uitgevallen krijg je klachten. En zelfs dan zijn de symptomen vaak nog vaag: vermoeidheid, jeuk, misselijkheid en een gebrek aan eetlust. Ze horen bij nierschade, maar ook bij andere aandoeningen. Ernstige nierschade wordt daardoor meestal relatief laat ontdekt. Een op de tien mensen heeft chronische nierschade. Zo'n 17.000 Nederlanders hebben nierfalen, waarvoor zij een nierfunctievervangende behandeling (hebben) ontvangen: dialyse of transplantatie.

Bij ernstige nierschade voeren de nieren het teveel aan vocht niet meer af. Dit leidt tot (heftige) benauwdheid omdat er vaak ook vocht in de longen terecht komt. Het lichaam vergiftigt zichzelf steeds verder, waardoor er in de loop der tijd andere serieuze klachten ontstaan, zoals hart- en vaatklachten. Uiteindelijk kunnen patiënten aangewezen zijn op een donornier of op dialyse.

Verergering van nierschade

Als je nieren niet goed werken, hopen bepaalde medicijnen dus op in het lichaam. Dat zorgt voor meer kans op bijwerkingen en (verergering van) nierschade. De lijst met medicijnen die bij nierschade minder goed verdwijnen uit het lichaam is lang. Soms is het verlagen van de dosering dan de oplossing. Andere keren wisselt de arts je medicijnen. Dit hangt af van de mate van nierschade en het geneesmiddel dat je slikt.

Risicorecept

Je nierfunctie wordt bepaald in het ziekenhuislab. Artsen zijn verplicht een verminderde nierfunctie door te geven aan de apotheek. En als je als patiënt je nierfunctiewaarde kent kun je deze natuurlijk ook altijd zelf doorgeven aan de apotheker. Bij de apotheek geeft het computersysteem een signaal zodra er iemand uit een risicocategorie komt met een risicovol recept. Wanneer de apotheek op de hoogte is van je nierfunctie, wordt bij elk recept dat je krijgt gecontroleerd of dit veilig is. Is de nierfunctie onbekend en moet je zo snel mogelijk beginnen met een geneesmiddel, een antibioticakuur bijvoorbeeld, dan kan het zijn dat de apotheekmedewerker zelf de nierfunctie prikt. Daar heeft de apotheekmedewerker dan wel een speciale opleiding voor gevolgd.

NSAID’s en nierschade

Waar de apotheek geen zicht op heeft, zijn de geneesmiddelen die je zonder recept bij supermarkt of drogisterij koopt. Vooral de zogeheten NSAID's kunnen gevaarlijk zijn voor mensen met een verminderde nierfunctie. Voorbeelden hiervan zijn ibuprofen, naproxen en diclofenac. Heb je nierschade, overleg dan altijd met je apotheek of de standaarddosering van dergelijke middelen wel geschikt voor je is. Overigens kunnen NSAID's bij langdurig gebruik ook chronische nierschade veroorzaken. Verder is het oppassen geblazen met deze middelen bij buikgriep en/of ernstige diarree. Als het lichaam uitdroogt, kunnen NSAID's namelijk tot acute nierschade leiden.

Bij een verhoogd risico op nierschade:

• Laat minstens eens per jaar je nierfunctie bepalen.
• Pas op met bepaalde pijnstillers (NSAID’s): ze kunnen nierschade veroorzaken.
• Geef toestemming om je nierfunctiewaarde uit te wisselen tussen de (huis)arts en apotheker; zo kunnen zij de nierveiligheid van je medicatie bewaken.