Pieker uw hart niet kapot

Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer 1 in Nederland. De remedie kunnen we zo’n beetje opdreunen, namelijk: gezond eten en elke dag voldoende bewegen. Er is echter nóg iets wat u kunt doen om de kans op hart- en vaatziekten te verminderen en dat is uw persoonlijkheid onder de loep nemen. Want hebt u een zogeheten Type D persoonlijkheid, dan hebben uw hart en vaten het zwaar te verduren.

De D in Type D persoonlijkheid staat voor distressed, wat te vertalen is als 'verontrust'. Mensen met een deze persoonlijkheid beschikken over twee kenmerken die hen kwetsbaar maken voor hart- en vaatziekten. De eerste is negativiteit: ze voelen zich snel gestrest, boos en onrustig. Ze letten – zowel bij zichzelf als bij anderen – vooral op wat er níet goed is. Het tweede kenmerk is sociale onhandigheid. Dat wil zeggen dat Type D personen zich vaak ongemakkelijk, gespannen en geremd voelen in sociale contacten. Ze houden anderen daardoor (onbewust) op een afstandje.

De risico’s
Het hebben van een Type D persoonlijkheid verhoogt de kans op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten aanzienlijk. Heeft in de gemiddelde bevolking ongeveer 20 procent van de mensen een Type D persoonlijkheid, onder mensen met hart- en vaatziekten is dat het dubbele. En bent u eenmaal hartpatiënt, dan ziet de toekomst er een stuk somberder uit als u een Type D persoonlijkheid hebt. Ongeveer 5 procent van de hartpatiënten overlijdt binnen vijf jaar na ziekenhuisopname; onder hartpatiënten met een Type D persoonlijkheid ligt dit percentage rond de 35 procent. De hartpatiënten met een Type D persoonlijkheid die wél blijven leven, voelen zich bovendien veel angstiger en depressiever en hebben een grotere kans om ook nog eens kanker te krijgen.

Het piekermechanisme
Wat doen mensen met een Type D persoonlijkheid dan precies waardoor hun hart en vaten zo te lijden hebben? De combinatie van de negativiteit en sociale onhandigheid zorgt ervoor dat mensen met een Type D persoonlijkheid veel negatieve emoties ervaren waarvoor ze geen goede uitlaatklep hebben. Het zijn echte binnenvetters. Doordat ze niet met anderen praten over hun spanningen, blijven ze gevangen in hun eigen gedachtecirkeltje en zijn ze geneigd te gaan piekeren.

Hoe meer u piekert over bepaalde gebeurtenissen of voorvallen, hoe erger deze lijken en hoe meer stress u ervaart. Door die stress zorgt pie­keren ervoor dat het parasympathisch zenuwstelsel – het deel van het zenuwstelsel dat verantwoordelijk is voor rust en herstel – niet goed meer werkt. Het hart tikt daardoor sneller ­en steeds ongeveer in hetzelfde tempo. Het gevolg: een groter risico op hart- en ­vaatziekten.

Daarnaast hebben Type D personen, door hun overgevoeligheid voor stress, gedurende de hele dag hogere niveaus van het hormoon cortisol in hun lijf. Ook dat is slecht voor hart en vaten.

Relativeren helpt
Een Type D persoonlijkheid kan twee belangrijke dingen doen. Het eerste is: relativeren. Door uw stressgevoeligheid hebt u de neiging uzelf de put in te praten. Gebeurt er iets vervelends, dan gaat u van het slechtste uit en denkt u dat het nooit meer goed komt. Maar u kunt zich niet alleen ín, maar ook úit de put praten. Voelt u zich ergens gestrest over? Vraag uzelf dan eens af: overdrijf ik niet? Wat is het ergste dat kan gebeuren?

Natuurlijk hoeft u niet elk probleem weg te redeneren. Het gaat erom dat u niet langer van elke mug een olifant maakt en van een onbenulligheid nachtenlang wakker ligt.

Praten helpt ook
Maak van je hart geen moordkuil, is een bekend gezegde en het tweede advies voor Type D personen. Het probleem is nu juist dat mensen met een Type D persoonlijkheid geen praters zijn. Gelukkig kun je praten leren. Niet-praten is namelijk voor een deel aangeleerd. Ergens hebt u in uw leven geleerd dat u mensen niet kunt vertrouwen. Stelt u zich kwetsbaar op, dan bent u bang dat ze u zullen laten vallen, afwijzen of uitlachen.

Maar die angst is bijna altijd ongegrond. Relaties en vriendschappen zijn er juist bij gebaat dat er wordt gepraat. Mits de communicatie positief verloopt natuurlijk.

Ergert u zich ergens aan, dan helpt het niet om verwijten te maken of eisen te stellen. Dan zult u inderdaad krijgen waarvoor u vreest: ­afwijzing. Benoem liever het gedrag dat u dwarszit en het gevoel dat het ú geeft. Houd het bij uzelf. Zeg bijvoorbeeld: "Ik vind het jammer dat je mijn verjaardag vergeten bent, daar word ik verdrietig van." Dat lucht niet alleen op, maar zal ook de ander raken en tot positieve actie aanzetten. Het is in ieder geval een stuk gezonder dan zitten mokken.

Zeg 'stop' tegen uzelf
Negatieve gedachten relativeren en uw hart luchten, kan betekenen dat u geregeld tegen uw natuurlijke neigingen moet ingaan. Bent u weer eens aan het piekeren, zeg dan 'stop' tegen uzelf. Zoek afleiding of relativeer uw gepieker.

Lukt het u om tegen uw natuurlijke neiging tot piekeren en binnenvetten in te gaan, dan levert dat grote voordelen op. Uw hart en vaten blijven langer gezond, u zult zich vitaler voelen en uw relaties met anderen zullen er wel bij varen. Om dat te bereiken, hoeft u geen ander mens te worden. Een eerste stap is uzelf leren kennen.

Doe de test en ontdek of u een Type D bent!

Leesvoer

• Leven met een piekerstoornis;, van de psychologen Fred Sterk en Sjoerd Swaen. Uitg. Bohn Stafleu van Loghum, €19,90.
• ‘Boosheid de baas: een nieuwe methode om ergernis en frustratie in de hand te houden’, G.H. Eifert, M. McKay & J.P. Forsyth. Uitg. Thema, €21,95.
• Een praatje maken;, van psychologe Marjolijn van Burik. Uitg. Thema, €18,95.