Interview arts en onderzoeker David van Bodegom
Elk jaar slikken we in Nederland 9 miljard pillen. Vaak onnodig, vindt arts en onderzoeker David van Bodegom. Als we niet roken, meer bewegen en gezonder eten, kunnen we tot dik in de 70 de trap op rennen. Dat lukt nooit met medicijnen. Hij schreef daarom het boek Ontpillen.
David van Bodegom (40) is arts en historicus. Hij doet onderzoek naar veroudering bij Leyden Academy on Vitality and Ageing. Daarnaast is hij universitair docent bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Hij schreef samen met hoogleraar ouderengeneeskunde Rudi Westendorp het boek Oud worden in de praktijk (2015). Over zijn tijd in Ghana schreef hij de roman Nood breekt wet (2012). Zijn nieuwste boek, Ontpillen, ligt nu in de winkel.
Hoe komt het dat we zoveel pillen krijgen voorgeschreven?
“De gemiddelde 60-plusser is een beetje te dik, heeft net een te hoge bloeddruk of cholesterol, moeite met inslapen of last van zuurbranden. Dan krijg je pillen tegen de klachten of om erger te voorkomen, zoals een hartinfarct. Maar het is beter om gezonder te gaan leven. In het medische vaktijdschrift The Lancet is zelfs berekend dat we daarmee 90 tot 94 procent van de hartinfarcten kunnen voorkomen.”
Waarom zegt de arts dat niet?
“Artsen geven wel het advies om gezonder te leven, als alternatief voor pillen. Maar dat werkt niet. Mensen weten niet hoe ze dat moeten aanpakken. In mijn boek laat ik zien welke concrete keuzes je hebt. Neem bijvoorbeeld een te hoge bloeddruk. Je kunt elke dag een pil met metoprolol slikken. Maar je kunt ook gaan wandelen, minder alcohol drinken, je keukenzout vervangen door kaliumzout (Lo-Salt), geen drop meer eten of een paar kilo afvallen. Koop een goede bloeddrukmeter met een pomp en meet het zelf op. Ga vervolgens kijken wat voor jou werkt. Elke dag een wandeling? De dropjes het huis uit? Ieder mens is anders. Dit soort aanpassingen in je leven werken vaak net zo goed als metoprolol, of zelfs beter, omdat je hiermee ook het risico op diabetes verkleint.”
Naar de sportschool, op dieet…
“Nee, juist niet! Dat houdt niemand vol. Drie keer per week zweten in de sportschool of hardlopen is helemaal niet effectief als je de rest van de tijd op de bank zit. Je bereikt veel meer als je je dagelijkse routines verandert. Ga elke dag een half uur wandelen. Hondenbezitters voldoen vrijwel allemaal aan de norm voor gezond bewegen. Vul je koelkast met groenten en leg ze in het zicht, dus niet helemaal onderin. Vul de snoeptrommel met ongebrande nootjes. Ga staand werken.”
Wij staan nu ook te praten. Best vermoeiend. Maar waarom zou je? De pillen werken tenslotte ook.
“Als je nog in de 60 bent, voel je je meestal wel fit, ook al heb je een buikje en slik je pillen tegen diabetes. Maar wanneer je niets onderneemt, ben je over tien jaar kortademig en kun je minder lang lopen. Ik ben ervan overtuigd dat bijna iedereen tot zeker 75 jaar fit zou moeten kunnen bewegen. Als je op tijd begint met ‘ontpillen’ en een betere leefstijl aanleert, blijf je veel langer fit dan met medicijnen. Dat gun ik iedereen. Het is eigenlijk nooit te laat om gezonder te gaan leven, het helpt altijd.”
Maar de arts schrijft die medicijnen toch niet voor niets voor?
“De pillen helpen wel, maar ze helpen minder goed dan gezond leven. Dokters schrijven vaak pillen voor uit gewoonte, een soort ‘medische reflex’. Zo houden ze de ongezonde leefstijl in stand. Je wordt in feite patiënt gemaakt, een diabeet of iemand met een hoge bloeddruk. Terwijl veel mensen beter hun leefstijl kunnen aanpassen dan pillen te slikken tegen osteoporose, slaapproblemen, diabetes, erectiestoornissen en veel andere ouderdomskwalen.”
Geldt dat voor iedereen? Ook na een hartinfarct?
“Nee, als je een hartinfarct hebt gehad, kun je vaak niet zonder. Dan helpen die pillen om nieuwe ellende te voorkomen. Maar ook dan win je het meest door naast de pillen gezonder te leven. Wanneer je bijvoorbeeld een paar kilo afvalt als je te zwaar bent, verklein je het risico op diabetes, maagzuurbranden én het risico op een nieuw hartinfarct.”
Nooit meer een zak patat?
“Als je de hele week gezond eet, kun je op vrijdag best patat halen. Probleem is dat we het normaal zijn gaan vinden om elke dag ongezonde dingen te eten. Iedere dag chocoladekoekjes bij de koffie of kaasvlinders bij de borrel. Iedereen vindt het moeilijk om verleidingen te weerstaan. Haal de verleidingen daarom weg uit je dagelijkse leven. Zet een fruitschaal in het zicht en koop een fijnere nieuwe fiets.”
Stel: je wil stoppen met de pillen tegen osteoporose. Hoe pak je dat aan?
“Bij osteoporose krijg je meestal bisfosfonaten, calcium en vitamine D. Bespreek met de arts wáár je de pil voor krijgt. Is het vanwege de afwijkende botdichtheidsmeting?
Of omdat je al botbreuken hebt gehad? Vaak kun je stoppen met calcium slikken. Het lijkt onschuldig – calcium zit immers ook in vitaminepillen – maar calciumtabletten geven een 20 tot 30 procent groter risico op een hartinfarct. Weinig mensen weten dat. Terwijl je calcium veel makkelijker en veiliger uit je voeding haalt. Neem een cappuccino, een handje noten, een schaaltje yoghurt en een portie groenten – en je hebt je dagelijkse calcium al binnen. Als je te weinig calcium haalt uit je voeding, dan eet je niet gezond genoeg.”
En vitamine D?
“Vitamines of mineralen in een pil hebben meestal weinig zin, maar vitamine D is een uitzondering. Die vitamine zit nauwelijks in voeding. Je huid maakt het aan in zonlicht, maar de winterzon heeft niet de juiste straling, dus we krijgen allemaal een tekort. Bijslikken in de winter dus. In de zomermaanden ga je gewoon elke dag een half uur naar buiten met je gezicht en handen in de zon, dat is al genoeg. Als je niet eens een half uur per dag naar buiten gaat, dan is er iets grondig mis. Verder is het goed om je botten te belasten met je lichaamsgewicht. Ga dus liever lopen met een rugzak dan fietsen. Hoe meer je de botten belast, hoe sterker ze worden.”
En als je knieën versleten zijn?
“Slijtage, ouderdomsziekten: ik heb moeite met die termen. Je bent niet snel ‘versleten’. En met een gezonde leefstijl kun je slijtage vaak omkeren. Het zijn vaak excuuswoorden voor een slechte leefstijl die niet aangepakt wordt. Een groot deel van veroudering is eigenlijk ‘onttraining’. Je dóét het niet meer, dus je kúnt het niet meer.”
Als we zo gezond gaan leven, kunnen we dan allemaal 120 jaar worden?
“Ik vind heel oud worden niet zo interessant. Laten we eerst maar eens allemaal gezond 75 jaar worden. Want nu zijn veel mensen al ziek en beperkt als ze in de 70 zijn. Je mag het natuurlijk zelf weten, maar als je vers en mediterraan gaat eten, stopt met roken en meer beweegt, kun je jaren langer fit blijven.”