Buschauffeurs nemen geen contant geld meer aan en steeds meer winkeliers zijn ook ‘pin only’. Zelfs sluis- en brugwachters zeggen het klompje vaarwel. Verdwijnt contant geld?
Wie kent het beeld nog van vroeger? De sluiswachter die met een klompje aan de hengel zijn geld ophaalde bij bootjes. Bij de Utrechtse Weerdsluis is dat verleden tijd: schippers kunnen er alleen nog pinnen.
Handig
Supermarkten en winkeliers zijn er blij mee, vanwege de veiligheid, en banken nog blijer, omdat pinnen hun miljoenen bespaart. In 2015 werd voor het eerst meer gepind dan contant afgerekend. Volgens de Betaalvereniging, die dit bijhoudt, is contant geld over tien jaar grotendeels verdwenen. Alleen ouderen en ‘kwetsbare groepen’ betalen dan nog uit hun knip.
Volgens de vereniging is contant betalen twee keer zo duur als pinnen, vanwege overvallen, diefstal door winkelpersoneel en het dure sorteren en afstorten van de kassa. Buschauffeurs zijn ook blij dat ze van contant geld af zijn: scheelt gedoe en is een stuk veiliger.
Niet handig
Maar alleen pinnen is niet voor iedereen handig: de ouderenbond ANBO en het CDA voeren al jaren actie tegen de oprukkende pinautomaat in de winkels en de verdwijnende flappentap op het platteland. Niet iedereen kan overweg met digitale betaalmethoden, en al helemaal niet met zaken als contactloos betalen of afrekenen met een smartphone.
Ook uit andere hoeken klinkt bezorgdheid. Met de oprukkende digitale betalingen bestaat er steeds minder privacy. De banken en de overheid loeren bij de kassa mee over je schouder: wat geef je uit en waaraan? Wie een mooie ring koopt om zijn lief te verrassen, ziet dat liever niet op het bankafschrift staan. En niet voor niets is in het openbaar vervoer de anonieme ov-kaart al jarenlang gewild: niemand kan je gangen nagaan, bijvoorbeeld om je te bestoken met commerciële reisaanbiedingen van de NS.
Minder bekend is het risico van slimme computers bij de banken, die 24 uur per dag je digitale betalingsgedrag in kaart brengen. Iedere consument krijgt een profiel opgeplakt, zodat er advertenties op maat kunnen worden afgevuurd. Een plan van ING om deze ‘kennis over de klant’ in Nederland commercieel door te verkopen aan winkeliers, werd in 2014 schielijk ingetrokken na bezwaren uit de samenleving. Intussen leggen niet alleen de kredietkaartbedrijven, maar ook de betaaldiensten van Google en Facebook van miljoenen mensen consumentenprofielen aan. Die verkopen zij door aan bedrijven die graag bereid zijn voor die kennis te betalen.
Bezwaren
Er zijn nog andere bezwaren tegen het verdwijnen van contant geld. Econoom Henriëtte Prast bijvoorbeeld waarschuwt dat consumenten bij pin-aankopen niet meer merken dat zij geld uitgeven. Zij voelen geen ‘betaalpijn’ meer en verliezen zo het dagelijkse overzicht over hun budget. Uiteindelijk liggen hierdoor schulden op de loer.
Voor mensen die moeten rondkomen van een paar honderd euro in de maand, is het geld in hun portemonnee een belangrijke indicator voor hoeveel zij nog te besteden hebben. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat consumenten hun centjes zorgvuldiger besteden als zij contant betalen. In Amerika bleken werknemers in hun bedrijfskantine bijvoorbeeld meer uit te geven als zij digitaal afrekenden dan wanneer zij hun middagmaal cash betaalden. Budgetadviseur Nibud raadt mensen met betalingsproblemen daarom aan elke week een vast bedrag aan zakgeld te pinnen, waarmee zij de week moeten doorkomen.
Contant geld weigeren
Er bestaat geen wet die iemand verplicht een betaalmiddel te accepteren. Daarom gaan we er in Nederland niet van uit dat we overal met een creditcard terecht kunnen. In de Verenigde Staten is dat anders. Veel winkeliers weigeren inmiddels muntjes van 1 en 2 eurocent. Dat is ook een wettig betaalmiddel, maar in plaats van die te accepteren ronden ze de bedragen af. Daarvoor bestaan wel regels: er mag alleen afgerond worden bij contante betalingen.
Andere winkels weigeren biljetten van meer dan €50 in verband met de veiligheid. Het mag allemaal, maar een voorwaarde is wel dat winkeliers zulke beperkende voorwaarden duidelijk kenbaar maken. Bijvoorbeeld met een sticker op het raam of een bordje bij de kassa. Als consument kun je dus niet afdwingen om op een bepaalde manier te betalen.
Dit artikel is eerder verschenen in Plus Magazine november 2017. Nog geen abonnee van Plus Magazine? Abonnee worden doet u in een handomdraai!
- Plus Magazine