Een erfenis vormt soms een bron van ellende. Vooral wanneer er sprake is van veel geld, scheidingen, stiefouders en onterving ligt gedoe op de loer. Hoe kun je gedoe voorkomen?
Uit een enquête van Netwerk Notarissen bleek dat meer dan de helft van de ondervraagden geen contact meer had met één of meer familieleden. In de helft van de gevallen kwam dat door ruzie over geld of een erfenis. Het aantal procedures over erfenissen stijgt nog steeds. Vrijwel alle advocaten die lid zijn van de Vereniging Erfrechtadvocaten (VEAN) voerden vorig jaar meer erfrechtprocedures dan in 2017.
Uit onderzoek van Estate Planners Notariaat (EPN) blijkt dat bij 2,5 procent van de nalatenschappen die EPN-notarissen in 2018 afwikkelden, een advocaat betrokken was. In 33 procent van die gevallen kwam het tot een rechtszaak. Waar gaat het fout? En hoe kun je dat voorkomen? Aniel Autar, notaris en woordvoerder van EPN, en Katelijne van Barneveld, erfrechtadvocaat en voorzitter van VEAN, geven hun beste tips.
Wat zijn de oorzaken van dit ‘gedoe’?
Gedoe 1 - Meer geld
Hoe vaak? Ruim 90 procent van de VEAN-advocaten voerde vorig jaar meer erfrechtzaken dan in 2017.
Misschien is meer geld wel de belangrijkste verklaring van deze stijging. De belangen zijn veel groter dan vroeger. Volgens makelaarsvereniging NVM was de gemiddelde verkoopprijs van een huis in het tweede kwartaal van 2019 maar liefst €308.000. Ook hebben mensen meer geld op de bank. Al met al erven kinderen gemiddeld €35.000 tot €50.000. Partners erven nog meer. Grotere geldbedragen, in combinatie met het feit dat mensen makkelijker naar de rechter stappen dan vroeger, zorgen voor meer procedures. Hoe voorkom je dit? Maak een testament en leg vast wie de erfgenamen zijn. In het testament uitleggen waarom je tot die keuze komt, helpt ook. Duidelijkheid is belangrijk.
Hoe voorkom je dit?
Maak een testament en leg vast wie de erfgenamen zijn. In het testament uitleggen waarom je tot die keuze komt, helpt ook. Duidelijkheid is belangrijk.
Gedoe 2 - Meer stiefouders
Hoe vaak? 75 procent van de VEAN-advocaten voerde vorig jaar meer procedures over de wettelijke verdeling van de erfenis dan in 2017.
“De kinderen uit het eerste huwelijk krijgen gedoe met de vrouw van pa; daar gaan de meeste procedures over”, zegt Van Barneveld. Als getrouwde partners geen testament hebben, erven zij van elkaar. De kinderen krijgen een vordering, maar die kunnen zij niet opeisen. Zij komen pas aan de beurt als de langstlevende partner overleden is. Als dat hun vader of moeder is, is er meestal niet veel aan de hand. Maar steeds vaker is de langstlevende partner de tweede echtgenoot van hun vader of moeder. En daar gaat het vaak fout. “De kinderen willen van hun stiefouder weten hoe groot hun vordering is”, zegt Van Barneveld. “De stiefouder wil die informatie lang niet altijd geven.”
Dit heeft te maken met verschillende belangen. De kinderen hebben belang bij een hoge vordering. Want dat geld ontvangen zij als hun stiefmoeder overleden is. Dus als het huis getaxeerd moet worden, willen zij dat de taxatie zo hoog mogelijk uitpakt. De stiefmoeder heeft juist belang bij een lage taxatie. Zij moet namelijk erfbelasting betalen over de vordering van de kinderen van haar overleden echtgenoot. Bovendien heeft ze zelf misschien ook kinderen die later van háár erven. Haar eigen kinderen erven méér naarmate de vordering van de kinderen van haar overleden man kleiner is. Als de stiefmoeder geen informatie geeft over de nalatenschap, schakelen kinderen meestal een advocaat in.
Hoe voorkom je dit?
Of dit soort gedoe ontstaat, hangt grotendeels af van de verhouding tussen de kinderen en de stiefouder. Daarin kan de vader of moeder van de kinderen een belangrijke rol spelen. Van Barneveld: “Ga van tevoren met elkaar aan tafel. Bespreek hoe het straks allemaal moet en wat je wilt dat er gaat gebeuren. Dat vinden veel mensen lastig, maar het is echt een aanrader.”
Wat ook helpt, is een gedetailleerd testament met uitvoerige informatie over de bezittingen. Dan zijn de kinderen minder afhankelijk van de informatie van de stiefouder.
Gedoe 3 - Meer stiefouders (2)
Hoe vaak? Ruim 20% van de VEAN-advocaten voerde in 2018 meer procedures over wilsrechten dan in 2017.
Als er geen testament is, erft de langstlevende partner. De kinderen krijgen hun erfdeel pas als de langstlevende partner overleden is. Maar kinderen kunnen wel wilsrechten uitoefenen. Ze doen dit vaak als hun overleden vader of moeder een nieuwe partner had. Op die manier zorgen ze ervoor dat de antieke Friese staartklok, die al zo lang in de familie is, in de familie blijft en niet naar de kinderen van hun stiefvader of stiefmoeder gaat.
Zo kunnen de kinderen ook een huis of een boot of sieraden veiligstellen. De nieuwe partner houdt het vruchtgebruik, dus hij/zij mag in het huis blijven wonen en de staartklok blijft aan de muur hangen. Maar het huis en de klok komen toe aan de kinderen. Ook als hun ouders niet gescheiden zijn en er geen nieuwe partners in het spel zijn, kunnen kinderen wilsrechten uitoefenen. Maar dan gebeurt het minder vaak, omdat het huis en de klok vanzelf de kant van de kinderen op komen.
Hoe voorkom je dit?
“In je testament kun je uitsluiten dat kinderen hun wilsrechten uitoefenen”, zegt Autar. “Maar wil je dat wel? Misschien wil je zelf juist graag dat de antieke meubels en de schilderijen uit jouw familie bij je kinderen terechtkomen. Maar het huis niet. In je testament kun je dat uitwerken. Denk goed na over wat je wilt. Je maakt een testament voor anderen, niet voor jezelf. Maar jij bepaalt wel wat er gebeurt.”
Voor alle betrokkenen is het fijner om dit soort zaken vooraf te weten en niet pas als de notaris het testament voorleest. “Ook hier geldt: het mooiste is om het vooraf met elkaar te bespreken”, vindt Van Barneveld.
- Plus Magazine
