Het komt maar al te vaak voor dat mensen ondoordacht "ja" zeggen tegen een erfenis. De erfenis kan echter onaangename verrassingen bevatten.
Wie droomt er niet van .... een onverwachte erfenis. Je krijgt te horen dat een ver familielid is overleden en dat jij de enige erfgenaam bent. Toch is het verstandig niet te snel toe te happen: er kan er een onverwacht addertje onder het gras schuilen.
Het lijkt zo mooi: zo'n erfenis waar je niets voor hebt hoeven te doen. Je bent alleen wat successierechten kwijt, maar de rest kun je lekker uitgeven. Toch, wat aanvankelijk een feest lijkt te worden, kan later een horrorscenario opleveren. Het is daarom goed om steeds eerst goed na te denken en u voor te laten lichten, voordat u besluit een erfenis te aanvaarden.
Legaat of erfenis
U kunt op vele manieren iets uit een nalatenschap verkrijgen. Zo kunt u een legaat krijgen. U bent dan legataris. Een legataris heeft recht op afgifte van bepaalde goederen. U kunt ook lastbevoordeelde zijn. Hiervan is sprake als iemand (we noemen hem: de lasthebber) van de overledene in het testament de verplichting ('de last') heeft gekregen om iets aan u te geven of iets voor u te doen. U wordt bevoordeeld door die verplichting.
De meest bekende manier is echter het krijgen van een erfenis. We noemen u dan ook erfgenaam. Een erfgenaam erft de bezittingen, maar ook de schulden. En als de schulden groter zijn dan de waarde van de bezittingen, dan kan een erfgenaam in de problemen komen: hij moet dan uit eigen zak betalen!
Aanvaarden of verwerpen
Om dit te voorkomen geeft de wet twee mogelijkheden: de nalatenschap beneficiair aanvaarden of te verwerpen. Als een nalatenschap negatief is, wordt zij vaak verworpen. Maar u kunt ook een nalatenschap verwerpen als u niets van de overledene wilt hebben of om andere redenen.
Als u erfgenaam wilt zijn, maar niet het risico wilt lopen dat u met uw privégeld voor de schulden van de overledene moet opdraaien, kunt u de nalatenschap "beneficiair aanvaarden". Het nadeel is dat u aan een aantal regels gebonden bent die soms tot extra kosten kunnen leiden; het voordeel is dat u niet voor verrassingen komt te staan. Pas als u 100 procent zeker weet dat de nalatenschap positief is, is het verstandig om zuiver te aanvaarden.
Een voorbeeld
Op 6 februari 2008 oordeelde de rechtbank te Haarlem over een kwestie waarin op een pijnlijke manier duidelijk werd hoe belangrijk het is om niet zomaar zuiver te aanvaarden.
Iemand (laten we hem Peter noemen) was in een testament van de erflater (laten we hem Kees noemen) benoemd tot erfgenaam. Kees had bovendien een legaat van € 450.000, toegekend aan een ander (Margriet). Nu is het zo dat een legaat wordt gezien als een schuld van de nalatenschap. Peter moest dus een bedrag van € 450.000 aan Margiet betalen.
Omdat Peter dacht dat Kees voldoende vermogen had, besloot hij de nalatenschap zuiver te aanvaarden. Uiteindelijk bleek er niet genoeg vermogen in de nalatenschap te zijn om het legaat van € 450.000 te betalen. U begrijpt dat Peter onder zijn betalingsplicht uit wilde komen; Margriet voelde daar weinig voor en een juridische procedure volgde.
De rechtbank maakte korte metten met Peter. Peter had er voor kunnen kiezen de nalatenschap beneficiair te aanvaarden. Door dat niet te doen heeft Peter zelf het risico willen lopen. Peter moest Margriet dus gewoon €450.000 betalen en het gedeelte dat hij niet uit de nalatenschap kon betalen moest hij dus uit eigen zak bijpassen.
Wees op uw hoede
Een situatie als ik in het hiervoor gegeven voorbeeld besprak, kan vaker voorkomen dan u denkt. Denk bijvoorbeeld aan het overlijden van een ondernemer of een DGA (directeur-grootaandeelhouder). Het kan zijn dat die ondernemer jarenlang op te grote voet leefde en daarmee de buitenwereld liet geloven dat hij/zij zeer vermogend was. Of dat er zijn overlijden nog belastingschulden of schadeclaims blijken te zijn. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat iemand inderdaad vermogend is en dat het vermogen voor het grootste gedeelte uit effecten bestaat. Na het overlijden kunnen die effecten plotseling in waarde dalen, zodat er – als het op betalen aankomt – weer minder in de nalatenschap zit dan gedacht.
Ik vind het als notaris daarom heel belangrijk dat erfgenamen een goed beeld hebben van de aard en waarde van het vermogen (en van het verleden) van de erflater vóórdat zij besluiten een nalatenschap zuiver te aanvaarden. Een iets beter inzicht kan soms veel ellende besparen. En dat wilt u toch ook?
