Lachen is lekker en gezond

Wat doet u als u een boze beer op uw pad vindt? Juist, u rent weg. Grote kans dat u in uw haast nog valt ook. Wat doen kinderen als ze in een tekenfilm diezelfde boze beer zien aankomen, en u zien vallen? Juist, ze vallen zelf ook – van hun stoel, van het lachen. Niet eens omdat de situatie zo grappig is, maar omdat het allemaal nogal onverwacht is.

Al is humor heel persoonlijk, de situaties waar bijna iedereen om lacht hebben met elkaar gemeen dat ze onverwacht zijn (het verborgen camera-­effect). En juist daarom is lachen ook zo fijn. ‘Onverwacht’ is voor het brein namelijk hetzelfde als ‘mogelijk bedreigend’ en dus maken de hersenen stofjes aan waardoor we hard weg kunnen rennen als er gevaar dreigt (beer), en die de potentiële pijn (berenbeet) vast verdoven.

Ook als er iets onverwacht grappigs gebeurt op de tv, in de kroeg, aan de vergadertafel of in bed, komen die stoffen vrij. Maar dan heb je ze eigenlijk niet nodig: er valt immers niets om voor te vechten of vluchten en je hebt geen pijn. Je krijgt die lekkere stoffen zo maar cadeau.
Lachen is lekker, maar hoe gezond is het? Je hoort het steeds vaker: lachen zou de bloedsomloop stimuleren en de zuurstoftoevoer naar de hartspier verhogen. Door de sterke, afwisselende bewegingen van het middenrif en de ademhalings­spieren zou een flinke lachbui het lichaam als het ware schoonwassen. Humor zou er zelfs voor zorgen dat je immuunsysteem beter gaat werken.

[PAGEBREAK]

Jezelf gezond lachen, zou het echt zo simpel zijn?

De Amerikaanse humorpsycholoog Rod Martin, die alle onderzoeken naar lachen en gezondheid (meer dan vijftig stuks) op een rijtje zette, weet het nog altijd niet. Uit sommige onderzoeken blijkt inderdaad dat, als je bijvoorbeeld naar een comedy kijkt op tv, er gezonde stoffen in het lichaam vrijkomen zoals immunoglobine A, een stof die helpt tegen virussen en bacteriën. Maar andere onderzoeken spreken dat tegen.

Onderzoeken over hoe gezond mensen in het algemeen zijn en hoeveel ze dagelijks lachen, leveren al helemaal gemengde resultaten op. Humor kán gezond zijn, concludeert Rod Martin dan ook, maar het hoeft niet. En áls er al gezonde stofjes vrijkomen bij een lachsalvo, dan ebt het effect daarvan binnen luttele minuten weer weg. Met een lachbui zul je dan ook absoluut geen ziekte overwinnen of je immuunsysteem structureel verbeteren. Daar is heel wat meer voor nodig.

‘Humor om te lachen’ kan dus wel degelijk gezond zijn, maar het effect is veel minder direct, zo blijkt uit de wetenschappelijke literatuur. En je moet humor liefst wel op de juiste manier inzetten. Dat kan voor iedereen weer anders zijn, maar je kunt wel zeggen dat positieve humor – dat is humor die niet ten koste gaat van anderen of jezelf – het gezondst is. Je hebt daarvan het korte termijneffect (een portie gezonde stofjes) en profiteert ook van gevolgen op de lange duur, met name omdat je je relaties met anderen goed houdt. Cynische of sarcastische humor of zelfspot kunnen voor goede verstaanders heel leuk en bevrijdend zijn. Maar op andere mensen kunnen deze vormen van humor ook onbedoelde, negatieve effecten hebben. En dan kan humor zelfs averechts werken. Zo kan een vervelend of onbegrepen grapje over een collega de relaties op de werkvloer verstoren, met alle stress van dien.

[PAGEBREAK]Helaas is niet iedereen gezegend met gevoel voor humor. Sommige mensen zien überhaupt van weinig de humor in en zijn nauwelijks tot een glimlach te verleiden. Andere mensen kunnen wel lachen om grapjes, maar vinden het moeilijk om er zelf één te maken. Zeggen ze ‘per ongeluk’ toch iets grappigs en moeten anderen daar om lachen, dan worden ze daar onzeker van (“Heb ik iets stoms gezegd?”).

Maar ook droogkloten kunnen leren lachen. Positieve vormen van humor zijn weliswaar voor ongeveer de helft genetisch bepaald, maar voor de andere helft zijn ze aangeleerd, zo blijkt uit Amerikaans onderzoek.

Met ander woorden: grappig zijn kun je leren! Hoe? Simpel: kijk de kunst af. Omring je met grappige mensen en observeer hoe zij humor gebruiken. En daar hoef je niet eens veel moeite voor te doen. Naarmate je vaker lacht, bijvoorbeeld om de grapjes van een ander, word je zelf creatiever en spontaner, zo blijkt uit Amerikaans onderzoek. Je komt dan vanzelf in de stemming voor grapjes. Bovendien is het veel makkelijker om op een grapje van een ander in te haken dan helemaal zelf met een grapje te komen.

Wil je humor vooral gebruiken om stress te lijf te gaan, dan is het wél nodig om af en toe heel bewust je humorknop aan te zetten. Ja, dat kan. Bijvoorbeeld door in een stressvolle situatie bewust op zoek gaan naar een grappig detail. Mits de situatie natuurlijk niet té stressvol is natuurlijk. Want als er écht een boze beer op uw pad staat…