Zo lang er nog geen vaccin is tegen het coronavirus, moeten we 1,5 meter afstand van elkaar houden. Iedereen moet leren omgaan met deze nieuwe omstandigheden. Deze vier adviezen van hoogleraar neuropsychologie Margriet Sitskoorn helpen daarbij.
Afstand houden van de kleinkinderen, wekenlang niet op bezoek mogen bij ouders in het verpleeghuis en nauwelijks contact met vrienden en familie. Het coronavirus heeft ons leven drastisch veranderd, uit angst voor besmetting. Onwennig? Ja. Vervelend en verdrietig? Zeker. Maar het voordeel is dat het brein van de 50-plusser hier flexibeler op reageert, dan dat van jongere mensen. Dat zegt Margriet Sitskoorn, hoogleraar klinische neuropsychologie. Zij is gespecialiseerd in de wijze waarop het brein zich aanpast aan veranderingen. In de neuropsychologie heet dat neuroplasticiteit van het brein. Dit zijn haar adviezen om goed met de nieuwe omstandigheden om te gaan.
Advies 1: Blijf kalm
De 1,5 meter maatschappij is voor iedereen vervelend. Maar een vijftigplusser zal niet zo snel in paniek raken vanwege de coronacrisis. Sitskoorn: ‘Het bijzondere aan het brein van een vijftigplusser is dat het dingen doorgaans wat positiever waarneemt. Je hebt geleerd om te relativeren, ook bij dingen die eerst hard binnenkomen. Emoties hebben minder pieken en dalen, als bij jongeren. Er ontstaat een betere emotieregulatie.’
Hoe dat komt? ‘Wanneer je al het nodige hebt meegemaakt, heb je veel ervaringen om op terug te vallen’, aldus Sitskoorn. ‘De hersenen leren gedurende het leven dat er moeilijke tijden zijn en dat die ook vaak weer weggaan. Je kunt een nare ervaring koppelen aan dingen die je eerder hebt meegemaakt en waar je toen doorheen kwam. Bij het opdoen van nieuwe ervaringen kun je daarvan gebruik maken.’
Advies 2: Ga nieuwe dingen leren
Al bij aanvang van de coronacrisis adviseerde de overheid richtlijnen op te volgen: anderhalve meter afstand, zoveel mogelijk thuisblijven en je handen vaak wassen. We moeten dus nieuwe gewoonten ontwikkelen, als maatschappij. Nieuwe dingen leren. Is dat lastiger voor het oudere brein? Sitskoorn: ‘Vaak als we ouder worden en we moeten iets nieuws leren, hebben we er niet zoveel zin in. Het kost energie, kost te veel tijd, enzovoort. Maar dat is ook omdat we niet meer gewend zijn nieuwe dingen te doen. Terwijl het leren van nieuwe dingen ons brein juist fit houdt.’
De truc: koppel hetgeen je wil leren aan iets positiefs. Neem bijvoorbeeld de richtlijn om vaker je handen te wassen. Koppel dat in je hoofd aan je gezondheid (positief!): door het wassen van de handen bescherm ik mijzelf en andere tegen besmetting.
Er is onderzoek gedaan naar hoe mensen leren. Daaruit blijkt dat bijvoorbeeld het spellen van een handleiding niet voor iedereen zinvol is. Want wat als die niet bij de hand is? Met name ouderen leren beter door een stappenplan te volgen en zich dat echt eigen te maken. Schrijf de lesstof uit in stappen en herhaal die informatie totdat je het echt zelf kan. Sitskoorn: ‘Weet dat je iets nieuws gaat doen en dat falen daarbij past. Je gaat bepaalde dingen frustrerend vinden, maar weet dat dat bij het leren hoort.’
Advies 3: Pyjama uit, sportkleren aan
Wie voor de coronaregels de wereld afreisde en een druk uithuizig sociaal leven had, zit nu ineens thuis. Voor veel mensen is de tijd stil komen te staan. Hoe zorg je dat je niet landerig of zelfs somber wordt, van de situatie? Sitskoorn: ‘Ik hoorde van een vrouw die nu ze de hele dag thuiszit, maar in haar pyjama bleef lopen. Ze mocht de deur immers toch niet uit. Het is niet verstandig om de dag in pyjama door te brengen. Op moment dat je in je pyjama loopt, geef je je hersenen het signaal dat je in de ontspanningstand mag, dat je niks hoeft. De pyjama is een metafoor geworden voor nietsdoen. Als je kunt, moet je proberen structuur aan te houden. Doen wat je voorheen ook deed, al is het in een andere vorm, of probeer te kijken wat je daarvan nu nog kunt doen.’
Ga liever bewegen, want dat heeft een positief effect op de doorbloeding in de hersenen. Goede beweging zorgt ervoor dat je langer scherp blijft en geeft een zekere bescherming tegen ontstekingen en ziekten in het algemeen. Tips: om meer te bewegen kun je naar bewegingsprogramma’s op televisie kijken (en meedoen natuurlijk). Maar je kunt ook in je eigen huis een circuitje maken. Maak er een vaste gewoonte van.
Advies 4: Accepteer dat alles verandert
De coronacrisis en de gevolgen daarvan laten zien dat de wereld drastisch is veranderd. Uiteraard weten we niet of die verandering tijdelijk of definitief is. Vooralsnog moeten we een nieuwe samenleving accepteren. ‘Ik denk dat het ongelofelijk belangrijk is om te weten dat iedere verandering goed is voor je hersenen. Er zitten aan deze coronacrisis echt positieve kanten. Het dwingt je tot anders denken en doen. Dat kost energie, maar is uiteindelijk goed voor de hersenfunctie. Veel automatismen die voorheen werkten, helpen je nu niet. Het dwingt je automatismen die niets opleveren te vervangen voor andere goede automatismen. Een voorbeeld: als je altijd gestrest thuiskwam uit je werk en je ging als eerste alcohol drinken terwijl je wilt minderen, probeer dan nu eens omdat niet te doen. Probeer je slechte gewoonte te onderkennen. Nu heb je tijd en de mogelijkheid om iets te veranderen. Het is tijd voor verandering voor ons allemaal.’
In Plus Magazine van september staat een uitgebreid interview met Margriet Sitskoorn. Zij schreef het boek Het 50+ brein, dat nu in de winkel ligt.
Meer lezen over het coronavirus? Kijk in ons dossier www.plusonline.nl/coronavirus
