Waarom huisdieren zo gezond voor ons zijn

De huisdieren zijn sinds het begin van de coronacrisis niet aan te slepen, zo constateerden brancheorganisatie Dibevo en het Nederlands Verbond van de Groothandel in hun jaarlijkse huisdierpopulatieonderzoek. Vooral honden en katten hebben voor een stijgende trend gezorgd: bijna één op de vier huishoudens heeft tegenwoordig een kat, en één op de vijf een hond. Het totaal aantal gezelschapsdieren behalve honden en katten ook vissen, vogels en ­ andere dieren – in ons land bedraagt maar liefst 27 miljoen. Het verbaast Marie-José Enders-Slegers, emeritus hoogleraar antrozoölogie aan de Open Universiteit, niet. “Zeker als je ouder wordt, kan een huisdier gaten in je sociale netwerk opvullen”, zegt ze. “Na je pensioen heb je geen collega’s meer, en er vallen steeds meer vrienden en familieleden weg. Dat kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid en depressie, iets wat nog eens versterkt wordt door de coronacrisis.” 

Veilig gevoel

Enders-Slegers kan het weten. Ze doet al jaren onderzoek naar de relatie tussen mens en dier, en de invloed daarvan op de psychische gezondheid. “Zorgen voor een dier geeft betekenis aan je leven en ritme aan je dagen”, vertelt ze. “Dat geeft een prettig en veilig gevoel, en leidt af van de lichamelijke kwaaltjes en andere zorgen die het ouder worden met zich meebrengen.”

Voordeel van een huisdier is ook dat je als vanzelf meer gaat bewegen. Een kat verwacht een schone bak en een speelkwartiertje op zijn tijd, een goudvis helder water om in te zwemmen, en een hond moet er drie tot vier keer per dag uit. Zeker de actievere rassen, zoals bordercollies, herders en labradors, houden wel van een stevige wandeling. Reken maar dat je dan aan je dagelijkse aantal stappen komt. Als bonus ­levert het uitlaten van de hond vaak ook nog eens nieuwe contacten op. De eigenaar van dat grappige ­teckeltje uit het park bijvoorbeeld, of de buurvrouw van een paar blokken ­verderop met haar deftige poedel.

Getty Images

Levensverwachting

Al deze factoren dragen bij aan de gezondheid en kwaliteit van leven, zo blijkt uit verschillende internationale onderzoeken. Wetenschappers van de universiteit van Maryland in de Verenigde Staten constateerden decennia geleden – in 1980 – al dat na een hartinfarct ouderen met een huisdier gemiddeld een hogere levensverwachting hebben dan ouderen met dezelfde aandoening, maar zonder huisdier.

De afgelopen jaren zijn er meer studies gedaan naar de directe lichamelijke effecten van het hebben van een huisdier. “Heb je een hechte band, dan doet dat iets met je hormoonhuishouding. Er komt in de interactie, bijvoorbeeld bij aaien, oxytocine vrij – ook wel het ‘knuffelhormoon’ genoemd – en de concentratie van het stresshormoon cortisol in je bloed gaat omlaag. Dat heeft een positief effect op je bloeddruk en je hartslag”, aldus Enders-Slegers.

Voor mensen die met een psychische of lichamelijke aandoening kampen, kunnen huisdieren helemáál een groot verschil maken. Denk bijvoorbeeld aan blindengeleidehonden die hun baasje helpen bij het boodschappen doen, of aan honden die mensen met diabetes waarschuwen voor een te hoog of juist een te laag glucosegehalte in hun bloed.

Beter communiceren

Ook therapie met dieren kan waardevol zijn. Een van Enders-Slegers’ promovendi doet onderzoek naar interventies met honden bij volwassenen met autisme, een ander onderzoekt de meerwaarde van bezoekdieren voor dementiepatiënten in verpleeghuizen. De resultaten zijn mooi. “We zien bijvoorbeeld dat mensen met autisme na een aantal sessies met een hond beter gaan communiceren en minder stress ervaren”, illustreert de bijzonder hoogleraar. “In een ander onderzoek concludeerden we dat ouderen met dementie na het introduceren van twee katten op de afdeling van hun verpleeghuis alerter en ontspannener werden.”Een dier is dan wel geen zorgverlener, het kan je wel leren om steviger in je schoenen te staan, zegt Enders-Slegers: “Een dier oordeelt niet, maar reageert op je gedrag, en maakt je zo bewust van dingen. Dat je anderen te weinig aankijkt als je praat bijvoorbeeld, waardoor je boodschap niet goed overkomt.”

Dierenvriend

Je moet wel echt een dierenvriend zijn om positieve effecten van een huisdier te ondervinden, benadrukt de hoogleraar: “Het zijn geen instrumentjes waarbij je even op een knopje drukt om je beter te voelen.” Een huisdier kost bovendien tijd, geld en energie. “Je moet ermee naar de ­dierenarts, en oppas regelen als je er een dagje niet bent. Daar moet je fysiek en mentaal toe in staat zijn.”Dat is ook de reden waarom de ­bijzonder hoogleraar geen voorstander is van ‘dementiehonden’, honden die zijn getraind om een blokje om te lopen met hun dementerende baasje. “Ik geloof niet dat zo’n hond, hoe ­getraind ook, in staat is om een patiënt met dementie veilig door het leven te loodsen. Daarbij komt dat het voor mensen met dementie heel moeilijk is om een schema voor de verzorging van een huisdier te volgen”, benadrukt ze. “Een hond in huis nemen kan dan alleen als er een partner is die de zorg op zich neemt.”Denk dus goed na voordat je een dier uit een nestje of uit het asiel haalt. “Kies alleen voor een huisdier als je het een goed leven kunt garanderen”, benadrukt de bijzonder hoogleraar. En overweeg je therapie die ondersteund wordt met een dier, laat je dan goed informeren.”

Zo vind je een goede dierenhulp

Sinds 2020 bestaat in Nederland een onafhankelijk Animal Assisted Interventions Kwaliteitsregister (AKR) waar bijvoorbeeld psychologen, fysiotherapeuten, coaches, jeugdhulpverleners, onderwijskrachten, artsen en logopedisten die met dieren werken, staan ingeschreven: www.aairegister.nl. “Hier vind je professionals die naast een beroepsopleiding op hbo- of ­academisch niveau een opleiding hebben gevolgd over het welzijn en gedrag van dieren, en hoe hiermee samen te werken”, zegt Enders-Slegers. “Je bent dan verzekerd van een therapeut die professioneel omgaat met jou en het dier.”

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine juli/augustus 2021. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!