Een oproep onder Pluslezers heeft veel vragen opgeleverd over het coronavaccin. In een college voor de Universiteit Utrecht en Tivoli beantwoordt hoogleraar vaccinologie Cécile van Els veel van deze vragen. Lees hier hoe het zit.
1. Ik heb al corona gehad. Heeft een vaccin dan wel zin?
Cécile van Els: ‘Mensen reageren heel verschillend na een infectie, de variatie is enorm. De een bouwt veel afweer op tegen het virus en de ander niet. Juist daarom is het goed om te vaccineren, want dan zorg je in ieder geval voor een goede training van de afweer.
Het vaccin is namelijk het niet het virus. Het vaccin traint je cellen om dat spike eiwit aan de buitenkant van het virus te herkennen en daar een goede afweerreactie tegen op te bouwen. Een levend virus is in staat om het immuunsysteem om de tuin te leiden. Daardoor krijgt niet iedereen een goede immuunrespons op het virus. Als je getraind wordt met het vaccin, dan krijg je op een gecontroleerde manier afweer. Dus ook als je een infectie hebt gehad, ernstig of niet, is het beter om wel gevaccineerd te worden.”
2. Ik ben al jaren gestopt met de griepprik en twijfel nu over het coronavaccin. Is het wel veilig?
‘Wat betreft het vaccin zijn er twee kanten van de medaille – waar doe je het voor en wat is het risico. Wat betreft het risico: je kunt koortsig zijn en misschien een dag vrij moeten nemen na het vaccin. Dat is vervelend. Maar de andere kant krijgt het virus nu veel speelruimte en veroorzaakt het veel maatschappelijke schade. De maatregelen die nu gelden lijken wel uit de Middeleeuwen. We zijn nu slim genoeg om vaccins te maken, dus laten we ze gebruiken. Ook als je niet tot de risicogroep behoort, ben je een belangrijke schakel in de ‘dijk van immuniteit’, oftewel de bescherming van kwetsbare mensen tegen het virus door gevaccineerde mensen. Daar mag je best over nadenken.’
3. Hebben we straks elk jaar een coronaprik nodig?
‘We horen veel over mutaties en varianten van het coronavirus. Dat kan aanleiding zijn om de vaccins te gaan verbeteren, maar ik verwacht niet dat we elk jaar een coronavaccin moeten krijgen zoals bij de seizoensgriep. Het griepvirus is van een hele andere familie dan het coronavirus. Het griepvirus verandert ieder jaar zijn jasje helemaal. Coronavirussen doen dat niet zo dramatisch.’
4. Zijn er inderdaad ouderen gestorven door vaccinatie?
‘In Noorwegen is dat inderdaad gemeld bij hele oude en kwetsbare mensen. Daar is nog eens goed naar gekeken. Deze mensen waren al aan het eind van hun leven en konden de koorts als bijwerking van het vaccin niet meer goed aan. Bij hele kwetsbare personen moet je altijd met de behandelend arts overleggen – kan deze persoon het nog wel aan? Een klein beetje koorts kan soms al te veel zijn voor hele kwetsbare mensen. Dan kun je beter de mensen om die persoon heen vaccineren.’
Update redactie: Bijwerkingencentrum Lareb heeft op 8 februari gemeld dat tot dan toe 15 mensen in Nederland zijn overleden na vaccinatie met coronavaccins. Het gaat om kwetsbare ouderen met ernstige onderliggende gezondheidsproblemen. Deze gezondheidsproblemen zijn de meest voor de hand liggende verklaring voor het overlijden. Lees de verklaring van Lareb hier.
5. Kun je gevaccineerd worden als je een auto-immuunziekte hebt?
‘Niet alle auto-immuunziekten waren vertegenwoordigd in de testgroepen van de vaccins. Sommige wel, zoals type 1 diabetes en een paar andere stabiele chronische aandoeningen. Juist mensen met een auto-imuunziekte zijn kwetsbaar voor het coronavirus, omdat hun immuunsysteem wordt onderdrukt met medicijnen. Dat is een complicerende factor als ze gevaccineerd worden – doet je immuunsysteem wat we hopen, ondanks de medicijnen? In studies zal hier nog beter naar worden gekeken.’
6. Of als je behandeld wordt voor kanker?
‘In het algemeen: als je ernstig ziek bent, moet je altijd contact hebben met je behandelend arts over of je gevaccineerd kunt worden en wat je als bijwerkingen kunt verwachten.’
7. Ik heb enorme prikangst. Kan ik ook zonder prik gevaccineerd worden?
‘In de pijplijn van vaccins zitten meer dan 200 kandidaten voor coronavaccins. Daarin zitten ook mucosale routes, met een pufje bijvoorbeeld. We hebben een vaccin tegen griep dat zo werkt. Maar aan de andere kant wil je juist voorzichtig zijn met de slijmvliezen, zeker in de longen. Dus de vaccins die op een andere manier worden toegediend zijn in ontwikkeling, maar voorlopig is het nog een spuitje in de bovenarm.’
8. Verandert je DNA door het RNA-vaccin, zoals dat van Pfizer en Moderna?
‘Het is even wennen, maar ik vind er niks engs aan. De RNA-vaccins bevatten een genetische code, dat is waar. Maar eigenlijk is dat wat een natuurlijke virusinfectie ook doet. Bij een infectie met een virus komt er een enorme sloot aan RNA of DNA binnen. Een gewoon virus neemt je cellen over om virusdeeltjes te bouwen. Dat hebben we niet door, maar daar heb je biologisch dus de hele dag mee te maken. Je afweersysteem ruimt steeds virussen op die binnenkomen.’
9. Is gezond eten belangrijker dan vaccinatie?
‘Gezond eten en het op peil houden van vitamines is belangrijk en goed voor het immuunsysteem. Maar het bereidt je niet voor op een corona-infectie. Je immuunsysteem heeft een aantal dagen tot weken nodig om afweer op te bouwen tegen het coronavirus. Het virus is veel sneller, dus dan is je immuunsysteem te laat. Vandaar dat vaccinatie belangrijker is bij de bestrijding van het coronavirus. Je kunt bij het kleine percentage mensen horen dat helemaal geen last heeft van corona, maar je kunt ook onverwacht heel ziek worden.’
10. Het vaccin van Pfizer en Modern is effectiever dan AstraZenea. Kan ik kiezen welk vaccin ik krijg?
‘Dat willen we allemaal wel, maar we kunnen niet kiezen welk vaccin we krijgen. In de vaccinatiestrategie van de overheid is gekozen welke doelgroep welk vaccin krijgt. Alleen bij mensen die heel kwetsbaar zijn, kunnen we soms specifiek een vaccin kiezen dat bij hen het beste werkt, maar dat zijn uitzonderingen.
Overigens: we weten nog niet zeker welk vaccin het beste werkt. We weten bijvoorbeeld nog niet goed wat het effect is op de besmettelijkheid. Het vaccin van AstraZeneca lijkt hierin juist goed te scoren. Elk vaccin dat we kunnen krijgen dat werkt en veilig is, zal een bijdrage zijn aan het uit de wereld helpen van de pandemie.’
11. Als het vaccin op is na je eerste prik – kun je de tweede prik van een ander vaccin krijgen?
‘In principe krijgen mensen de tweede prik van hetzelfde product als de eerste prik. Maar er zijn beperkte hoeveelheden vaccins terwijl we snel zoveel mogelijk mensen willen vaccineren. Achter de schermen zijn veel mensen hier heel druk mee. Uitstel van de tweede prik is een discussiepunt. We kunnen de periode tussen twee vaccins tot 6 weken oprekken. Het immuunsysteem zal dan ook nog heel goed getraind worden. Maar we willen die tussenperiode niet te lang maken. Het is niet zo dat alles wordt opgemaakt, terwijl we nog niet weten wanneer de volgende serie wordt geleverd. In theorie zou een tweede prik van een ander soort vaccin misschien wel prima werken. Maar er zijn strikte regels voor, dus dat wordt nu niet zo toegepast. Krijg je eerst prik a en dan krijg je na een paar weken ook prik a.’
Meer weten over de vaccins? Bekijk hier het college van hoogleraar Cécile van Els, georganiseerd door de Universiteit Utrecht en Tivoli waarin zij uitlegt hoe coronavaccins werken. Let op het college begint bij minuut 5, dus even vooruit ‘schuiven’: bekijk het hier op Youtube.
Heeft u een andere vraag? Bijvoorbeeld over wanneer u aan de beurt bent voor een vaccin? Lees hier verder: Veel vragen over de vaccinatie.
